Намл сураси[1]
بسم الله الرحمن الرحيم
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.
27:1
طس تِلْكَ آيَاتُ الْقُرْآنِ وَكِتَابٍ مُّبِينٍ {1}
То! Син! Булар Қуръоннинг; аниқ-равшан китобнинг оятларидир.
27:2
هُدًى وَبُشْرَى لِلْمُؤْمِنِينَ {2}
(Қуръон)[2] мўминларга раҳнамо-дастур ва хушхабардир.
27:3
الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُم بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ {3}
Улар охиратга қатъий ишониб, намозни пухта адо этадиган ва закотни берадиган кишилардир[3].
27:4
إِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ زَيَّنَّا لَهُمْ أَعْمَالَهُمْ فَهُمْ يَعْمَهُونَ {4}
Охиратга ишонмайдиган кишиларга ишларини чиройли кўрсатиб қўямиз[4]. Шунинг учун тентираб юраверадилар.
27:5
أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَهُمْ سُوءُ الْعَذَابِ وَهُمْ فِي الْآخِرَةِ هُمُ الْأَخْسَرُونَ {5}
Уларга ёмон азоб бор. Улар охиратда хонавайрон бўлади.
27:6
وَإِنَّكَ لَتُلَقَّى الْقُرْآنَ مِن لَّدُنْ حَكِيمٍ عَلِيمٍ {6}
Албатта, сенга Қуръон тўғри қарор берувчи, ҳамма нарсани билувчи (Аллоҳ) тарафидан бериляпти.
27:7
إِذْ قَالَ مُوسَى لِأَهْلِهِ إِنِّي آنَسْتُ نَارًا سَآتِيكُم مِّنْهَا بِخَبَرٍ أَوْ آتِيكُم بِشِهَابٍ قَبَسٍ لَّعَلَّكُمْ تَصْطَلُونَ {7}
Бир куни[5] Мусо оиласига: “Мен бир олов пайқадим, сизларга ундан бирорта хабар олиб келаман, ёки исиниб олишингиз учун сизларга ундан бир парча чўғ олиб келаман”, деди.
27:8
فَلَمَّا جَاءهَا نُودِيَ أَن بُورِكَ مَن فِي النَّارِ وَمَنْ حَوْلَهَا وَسُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ {8}
Ўтга келганида унга шундай нидо қилинди: “Ўтнинг ёнидаги ва атрофидаги кишилар баракатли қилинди. Борлиқларни яратган Эгаси Аллоҳ пок зотдир!
27:9
يَا مُوسَى إِنَّهُ أَنَا اللَّهُ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ {9}
Эй Мусо! Мен доимо ғолиб ва тўғри қарор берувчи Аллоҳман!
27:10
وَأَلْقِ عَصَاكَ فَلَمَّا رَآهَا تَهْتَزُّ كَأَنَّهَا جَانٌّ وَلَّى مُدْبِرًا وَلَمْ يُعَقِّبْ يَا مُوسَى لَا تَخَفْ إِنِّي لَا يَخَافُ لَدَيَّ الْمُرْسَلُون {10}
Ҳассангни ташла!” (дейилди). Ҳассасини ташлаганида, уни илон каби ҳаракатланишини кўриб, ортга қарамай ўгирилиб қочди. (Аллоҳ шундай деди): “Эй Мусо! Қўрқма! Элчи этиб юборилганлар Менинг ҳузуримда қўрқмайди[6].
27:11
إِلَّا مَن ظَلَمَ ثُمَّ بَدَّلَ حُسْنًا بَعْدَ سُوءٍ فَإِنِّي غَفُورٌ رَّحِيمٌ {11}
Лекин, кимки зулм – гуноҳ қилса-ю, сўнгра ёмонликдан кейин яхшиликка ўзгартирса, Мен жуда кечиримлиман, эзгулик улашувчиман[7].
27:12
وَأَدْخِلْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضَاء مِنْ غَيْرِ سُوءٍ فِي تِسْعِ آيَاتٍ إِلَى فِرْعَوْنَ وَقَوْمِهِ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ {12}
Қўлингни қўйнингга тиқ, нуқсонсиз оппоқ бўлиб чиқсин![8] Тўққизта далил-мўжиза[9] билан Фиръавн ва унинг қавмига (бор). Чунки, улар йўлдан чиққан-фосиқ қавмга айланди.”
27:13
فَلَمَّا جَاءتْهُمْ آيَاتُنَا مُبْصِرَةً قَالُوا هَذَا سِحْرٌ مُّبِينٌ {13}
Уларга очиқча (кўринадиган) мўжизаларимиз келганида, “Бу аниқ сеҳр-ку!”, дейишган.
27:14
وَجَحَدُوا بِهَا وَاسْتَيْقَنَتْهَا أَنفُسُهُمْ ظُلْمًا وَعُلُوًّا فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ {14}
Оят-мўжизаларни (ҳақ эканини) ўзлари аниқ билиб туриб ҳам, золимлик қилиб ва ўзини катта тутиб, уларни инкор қилдилар[10]. (Қарагин!)Бузғунчиларнинг оқибати қандай бўлган?!
27:15
وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ عِلْمًا وَقَالَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي فَضَّلَنَا عَلَى كَثِيرٍ مِّنْ عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِينَ {15}
Шубҳасизки, Довуд ва Сулаймонга (махсус) илм берганмиз. Улар: “Бизни кўп мўмин бандларидан фазилатли қилган Аллоҳга олқишу мақтовлар бўлсин!”, дедилар.
27:16
وَوَرِثَ سُلَيْمَانُ دَاوُودَ وَقَالَ يَا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنَا مَنطِقَ الطَّيْرِ وَأُوتِينَا مِن كُلِّ شَيْءٍ إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْفَضْلُ الْمُبِينُ {16}
Сулаймон Довудга[11] ворис[12] бўлган. У шундай деган: “Эй инсонлар! Бизга қушлар тили ўргатилди, бизга кўп нарса берилди[13]. Бу аниқ фазилатдир.”
27:17
وَحُشِرَ لِسُلَيْمَانَ جُنُودُهُ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ وَالطَّيْرِ فَهُمْ يُوزَعُونَ {17}
Жинлар, инсонлар ва қушлардан иборат бўлган қўшинлари Сулаймон учун тўпланиб, интизом билан олиб борилаётган эди.
27:18
حَتَّى إِذَا أَتَوْا عَلَى وَادِي النَّمْلِ قَالَتْ نَمْلَةٌ يَا أَيُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَسَاكِنَكُمْ لَا يَحْطِمَنَّكُمْ سُلَيْمَانُ وَجُنُودُهُ وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ {18}
Чумолилар водийсига келишганида битта чумоли шундай деди: “Эй чумолилар! Инларингга киринглар, Сулаймон ва унинг қўшинлари сезмай қолиб, сизларни эзиб синдирмасинлар.”
27:19
فَتَبَسَّمَ ضَاحِكًا مِّن قَوْلِهَا وَقَالَ رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَعَلَى وَالِدَيَّ وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ وَأَدْخِلْنِي بِرَحْمَتِكَ فِي عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ {19}
Шунда чумолини гапидан кулиб табассум қилди ва шундай деди: “Эй Роббим! Менга ва ота-онамга берган неъматингга шукр қилишимга ҳамда, Ўзинг рози бўладиган яхши ишлар қилишимни насиб қил. Яхшилигинг ила мени солиҳ – яхши бандаларинг қаторига қўш.”
27:20
وَتَفَقَّدَ الطَّيْرَ فَقَالَ مَا لِيَ لَا أَرَى الْهُدْهُدَ أَمْ كَانَ مِنَ الْغَائِبِينَ {20}
Сулаймон қушларни назорат қилди, (Ҳудҳудни кўрмагач) шундай деди: “Нима учун мен Ҳудҳудни кўрмаяпман? Ёки беркиниб олдими?
27:21
لَأُعَذِّبَنَّهُ عَذَابًا شَدِيدًا أَوْ لَأَذْبَحَنَّهُ أَوْ لَيَأْتِيَنِّي بِسُلْطَانٍ مُّبِينٍ {21}
Уни ё қаттиқ азоблайман ё сўяман, ёки у менга аниқ-равшан узр билан келади[14].”
27:22
فَمَكَثَ غَيْرَ بَعِيدٍ فَقَالَ أَحَطتُ بِمَا لَمْ تُحِطْ بِهِ وَجِئْتُكَ مِن سَبَإٍ بِنَبَإٍ يَقِينٍ {22}
Бир оз кутиб турди, кейин (келиб) шундай деди: “Сен тўлиқ билмаган нарсани мен ўрганиб келдим, сенга Сабаъдан[15] ишончли хабар келтирдим.
27:23
إِنِّي وَجَدتُّ امْرَأَةً تَمْلِكُهُمْ وَأُوتِيَتْ مِن كُلِّ شَيْءٍ وَلَهَا عَرْشٌ عَظِيمٌ {23}
Мен уларга ҳукмронлик қиладиган аёлни кўрдим[16], унга кўп нарса берилган экан. Уни катта тахти ҳам бор экан.
27:24
وَجَدتُّهَا وَقَوْمَهَا يَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِن دُونِ اللَّهِ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ فَهُمْ لَا يَهْتَدُونَ {24}
У (Билқис) ва унинг халқи Аллоҳни қўйиб қуёшга сажда қилаётганини кўрдим. Шайтон қилаётган ишларини ўзларига чиройли кўрсатиб, уларни Аллоҳнинг[17] йўлидан адаштирибди, улар тўғри йўлда юрмаяпти.
27:25
أَلَّا يَسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِي يُخْرِجُ الْخَبْءَ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَيَعْلَمُ مَا تُخْفُونَ وَمَا تُعْلِنُونَ {25}
Осмонлар ва ердаги махфий нарсаларни ўртага чиқарадиган, яширган нарсаларини ҳам, ошкор қилган нарсаларни ҳам биладиган Аллоҳга сажда қилмасликлари учун (шайтон шундай қилди).
27:26
اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ {26}
Аллоҳ – қуллик қилинишга ҳақли ягона зотдир, буюк арш эгасидир.”
27:27
قَالَ سَنَنظُرُ أَصَدَقْتَ أَمْ كُنتَ مِنَ الْكَاذِبِينَ {27}
Сулаймон шундай деди: “Рост гапирдинми ёки ёлғончилардан бўлдингми, кўрамиз.
27:28
اذْهَب بِّكِتَابِي هَذَا فَأَلْقِهْ إِلَيْهِمْ ثُمَّ تَوَلَّ عَنْهُمْ فَانظُرْ مَاذَا يَرْجِعُونَ {28}
Бу мактубимни олиб бориб, уларга улоқтир. Кейин улардан четлашиб, улар нима жавоб қайтаришига қараб тур.”
27:29
قَالَتْ يَا أَيُّهَا المَلَأُ إِنِّي أُلْقِيَ إِلَيَّ كِتَابٌ كَرِيمٌ {29}
(Билқис) шундай деди: “Эй аъёнлар! Менга жуда қадр-қимматли мактуб ташланди.
27:30
إِنَّهُ مِن سُلَيْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ {30}
У Сулаймондан. У шундай: “Бисмиллаҳир-роҳманир-роҳим.
27:31
لَّا تَعْلُوا عَلَيَّ وَأْتُونِي مُسْلِمِينَ {31}
Менга қарши турмасдан, таслим бўлиб келинглар.”
27:32
قَالَتْ يَا أَيُّهَا المَلَأُ أَفْتُونِي فِي أَمْرِي مَا كُنتُ قَاطِعَةً أَمْرًا حَتَّى تَشْهَدُونِ {32}
“Эй аъёнлар! Менга бу ишимда ечим кўрсатинг, сизлар (мажлисга) қатнашмасдан туриб мен бир ишга қарор бермайман”, деди (Билқис).
27:33
قَالُوا نَحْنُ أُوْلُوا قُوَّةٍ وَأُولُوا بَأْسٍ شَدِيدٍ وَالْأَمْرُ إِلَيْكِ فَانظُرِي مَاذَا تَأْمُرِينَ {33}
Улар: “Биз куч-қувватга ва жанговарликка эгамиз, буйруқ бериш сизга ҳавола, қандай буйруқ беришингизга ўзингиз қаранг”, дедилар.
27:34
قَالَتْ إِنَّ الْمُلُوكَ إِذَا دَخَلُوا قَرْيَةً أَفْسَدُوهَا وَجَعَلُوا أَعِزَّةَ أَهْلِهَا أَذِلَّةً وَكَذَلِكَ يَفْعَلُونَ{34}
(Билқис) шундай деди: “Подшоҳлар бирор юртга (бостириб) киришганида, у ерни вайрон қилади, аҳолисининг азиз (раҳбар ва катта)ларини хор қилади. Улар ҳам шундай қилади.
27:35
وَإِنِّي مُرْسِلَةٌ إِلَيْهِم بِهَدِيَّةٍ فَنَاظِرَةٌ بِمَ يَرْجِعُ الْمُرْسَلُونَ {35}
Мен уларга совға юбориб, улар нима билан қайтишига қарайман.”
27:36
فَلَمَّا جَاء سُلَيْمَانَ قَالَ ا تَـُمِدُّونَنِ بِمَالٍ فَمَا آتَانِيَ اللَّهُ خَيْرٌ مِّمَّا آتَاكُم بَلْ أَنتُم بِهَدِيَّتِكُمْ تَفْرَحُونَ {36}
(Элчиси) Сулаймонга келганида, у шундай деган: “Сизлар менга иқтисодий ёрдам бермоқчимисиз? Аллоҳни менга бергани сизларга берганидан яхшидир. Аслида, совғаларингиз билан сизлар хурсанд бўласиз.
27:37
ارْجِعْ إِلَيْهِمْ فَلَنَأْتِيَنَّهُمْ بِجُنُودٍ لَّا قِبَلَ لَهُم بِهَا وَلَنُخْرِجَنَّهُم مِّنْهَا أَذِلَّةً وَهُمْ صَاغِرُونَ {37}
(Эй элчи!) Уларга қайтиб бор, (таслим бўлиб келмасалар) уларга шундай қўшин тортиб борамизки, унга қарши чиқишга имкони бўлмайди ва биз уларни хор ва бўйни эгик ҳолда юртидан чиқариб юборамиз!”
27:38
قَالَ يَا أَيُّهَا المَلَأُ أَيُّكُمْ يَأْتِينِي بِعَرْشِهَا قَبْلَ أَن يَأْتُونِي مُسْلِمِينَ {38}
Сулаймон: “Эй аъёнлар! Улар менга таслим бўлиб келишидан олдин, ким менга маликанинг тахтини келтира олади?”, деди.
27:39
قَالَ عِفْريتٌ مِّنَ الْجِنِّ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَن تَقُومَ مِن مَّقَامِكَ وَإِنِّي عَلَيْهِ لَقَوِيٌّ أَمِينٌ {39}
Жинлар орасидаги вазиятдан бохабар бири: “Уни сенга ўрнингдан туришингдан олдин келтириб бераман. Мени бунга кучим етади, аминман”, деди.
27:40
قَالَ الَّذِي عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَن يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرًّا عِندَهُ قَالَ هَذَا مِن فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ وَمَن شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ {40}
Китобдан илми бўлган бири: “Уни сенга кўз очиб-юмгунингча келтириб бераман”, деди. (Тахт келтирилиб) уни ўз ҳузурида турганини кўргач: “Мен шукр[18] қиламанми ёки нонкўрлик қиламанми синаш учун, Роббимдан берилган олийжанобликдир бу.” деди. Ким шукр қилса, ўзи учун шукр қилган бўлади. Ким нонкўрлик қилса, (билсинки) яратган Эгам беҳожатдир, саховатлидир[19].”
27:41
قَالَ نَكِّرُوا لَهَا عَرْشَهَا نَنظُرْ أَتَهْتَدِي أَمْ تَكُونُ مِنَ الَّذِينَ لَا يَهْتَدُونَ {41}
(Яна шундай) деди: “Маликани тахтини ўзига танилмайдиган қилиб қўйинглар. Кўрамиз, танийдими ёки танимайдими?”
27:42
فَلَمَّا جَاءتْ قِيلَ أَهَكَذَا عَرْشُكِ قَالَتْ كَأَنَّهُ هُوَ وَأُوتِينَا الْعِلْمَ مِن قَبْلِهَا وَكُنَّا مُسْلِمِينَ {42}
Малика келгач, “Бу сени тахтингми?”, деб сўралди. “Худди унинг ўзи! Бундан олдин (сизларни нималарга қодир эканингиз ҳақидаги) маълумот бизга берилган эди ва биз таслим бўлиб келдик”, деди.
27:43
وَصَدَّهَا مَا كَانَت تَّعْبُدُ مِن دُونِ اللَّهِ إِنَّهَا كَانَتْ مِن قَوْمٍ كَافِرِينَ {43}
(Шу тариқа) Сулаймон маликни Аллоҳни қўйиб ибодат қилаётган нарсаларидан тўсди. Малика кофир қавмдан эди.
27:44
قِيلَ لَهَا ادْخُلِي الصَّرْحَ فَلَمَّا رَأَتْهُ حَسِبَتْهُ لُجَّةً وَكَشَفَتْ عَن سَاقَيْهَا قَالَ إِنَّهُ صَرْحٌ مُّمَرَّدٌ مِّن قَوَارِيرَ قَالَتْ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي وَأَسْلَمْتُ مَعَ سُلَيْمَانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ {44}
Унга: “Саройга кир”, дейилди. (Кириб) саройни кўрганида, уни сув билан тўлдириб қўйилган деб ўйлаб, пойчаларини очди. “Бу ойнадан ясалган саройдир”, деди Сулаймон. У эса: “Эй яратган Эгам! Мен ўзимга зулм/ёмонлик қилиб қўйибман. Мен Сулаймон билан бирга борлиқларни яратган Эгаси –Аллоҳга таслим бўлдим”, деди.
27:45
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ فَإِذَا هُمْ فَرِيقَانِ يَخْتَصِمُونَ {45}
“Аллоҳга қуллик қилинглар”, десин деб, Самуд халқига (ҳам насабдош) биродари Солиҳни элчи қилиб юбордик. Шунда икки гуруҳ бўлиб талашиб-торитишдилар.
27:46
قَالَ يَا قَوْمِ لِمَ تَسْتَعْجِلُونَ بِالسَّيِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ لَوْلَا تَسْتَغْفِرُونَ اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ {46}
Солиҳ: “Эй халқим! Нима учун яхшиликдан олдин ёмонликка шошиляпсиз? Яхшиликка эришишингиз учун Аллоҳдан кечирим сўрасангизлар бўлмайдимии?!”
27:47
قَالُوا اطَّيَّرْنَا بِكَ وَبِمَن مَّعَكَ قَالَ طَائِرُكُمْ عِندَ اللَّهِ بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ تُفْتَنُونَ {47}
Халқи: “Сен ва сенинг ёнингдагилар сабабли паришон бўлдик,” деди. Солиҳ эса: “Шумланишингиз Аллоҳ ҳузуридадир. Аслида, сизлар имтиҳон қилинаётган халқсиз”, деди.
27:48
وَكَانَ فِي الْمَدِينَةِ تِسْعَةُ رَهْطٍ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ وَلَا يُصْلِحُونَ {48}
Ўша шаҳарда тўққиз киши бўлиб, у ерда бузғунчилик-тартибсизлик қилар, ислоҳ қилмас эдилар.
27:49
قَالُوا تَقَاسَمُوا بِاللَّهِ لَنُبَيِّتَنَّهُ وَأَهْلَهُ ثُمَّ لَنَقُولَنَّ لِوَلِيِّهِ مَا شَهِدْنَا مَهْلِكَ أَهْلِهِ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ {49}
Улар Аллоҳ номига қасам ичишиб шундай деди: “Унга ва унинг оиласига тунда бостириб кириб (ўлдириб), кейин унинг ҳимоячи дўстларига: “Солиҳни оиласини ҳалок бўлишини биз кўрмадик. Биз рост гапиряпмиз”, деймиз.”
27:50
وَمَكَرُوا مَكْرًا وَمَكَرْنَا مَكْرًا وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ {50}
Улар бир режа тузди. Биз ҳам улар фарқига бормайдиган режа туздик.
27:51
فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ مَكْرِهِمْ أَنَّا دَمَّرْنَاهُمْ وَقَوْمَهُمْ أَجْمَعِينَ {51}
Қарагин! Режаларининг оқибати қандай бўлган экан?! Биз уларни ҳам қавмини ҳам бутунлай йўқ қилиб юбордик.
27:52
فَتِلْكَ بُيُوتُهُمْ خَاوِيَةً بِمَا ظَلَمُوا إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِّقَوْمٍ يَعْلَمُونَ {52}
Мана уларнинг золимликлари туфайли хароб бўлган уйлари! Албатта, биладиган кишилар учун бунда ибрат бор.
27:53
وَأَنجَيْنَا الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ {53}
Аллоҳга ишонган ва гуноҳлардан сақланган-тақводорларни (ўша ҳалокатдан) қутқариб қолдик.
27:54
وَلُوطًا إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَتَأْتُونَ الْفَاحِشَةَ وَأَنتُمْ تُبْصِرُونَ {54}
Лутни ҳам (ўз қавмига элчи қилиб юборганмиз). Бир куни у халқига шундай деди: “Сизлар кўриб-билиб туриб ҳам, шу фаҳш-жирканч ишни қилаверасизми?
27:55
أَئِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ شَهْوَةً مِّن دُونِ النِّسَاء بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ {55}
Сизлар аёлларни қўйиб, шаҳват учун эркакларга келасизларми? Аслида, сизлар жоҳилик қилаётган кишиларсиз!”
27:56
فَمَا كَانَ جَوَابَ قَوْمِهِ إِلَّا أَن قَالُوا أَخْرِجُوا آلَ لُوطٍ مِّن قَرْيَتِكُمْ إِنَّهُمْ أُنَاسٌ يَتَطَهَّرُونَ {56}
Халқини унга жавоби фақат шу гаплари бўлди: “Лут ва унинг оиласини қишлоғингиздан чиқариб юборинглар. Чунки, улар ўзларини “покиза” сақлаб юрадиган инсонлар.”
27:57
فَأَنجَيْنَاهُ وَأَهْلَهُ إِلَّا امْرَأَتَهُ قَدَّرْنَاهَا مِنَ الْغَابِرِينَ} 57{
Кейин, хотинидан ташқари (Лутни) ўзини ва оиласини (азобдан) қутқардик. Хотинини (азобда) қолиб кетувчилардан қилиб белгиладик[20].
27:58
وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهِم مَّطَرًا فَسَاء مَطَرُ الْمُنذَرِينَ {58}
Уларнинг (Лут қавмининг) тепасига (лава) ёмғири ёғдирдик.
Огоҳлантирилганларнинг ёмғири ёмон бўлди!
27:59
قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَسَلَامٌ عَلَى عِبَادِهِ الَّذِينَ اصْطَفَى آللَّهُ خَيْرٌ أَمَّا يُشْرِكُونَ{59}
(Эй Муҳаммад!) Айт: “Аллоҳга олқишу мақтовлар бўлсин! Унинг танлаб олган бандаларига[21] салом бўлсин! Аллоҳ яхшими ёки (мушрикларнинг Аллоҳга) шерик қилаётганларими?”
27:60
أَمَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَأَنزَلَ لَكُم مِّنَ السَّمَاء مَاء فَأَنبَتْنَا بِهِ حَدَائِقَ ذَاتَ بَهْجَةٍ مَّا كَانَ لَكُمْ أَن تُنبِتُوا شَجَرَهَا أَإِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ يَعْدِلُونَ {60}
Аслида[22], осмонлар[23] ва ерни яратган, сизларга осмондан сув тушириб, у орқали гўзал боғлар ундириб берган ким?[24] Сизлар (мевалари тугул) унинг танасини ҳам ундира олмайсиз. Аллоҳ билан бирга яна бошқа илоҳ борми?! Йўқ! Улар (ҳақ йўлдан) чиққан қавмдир[25].
27:61
أَمَّن جَعَلَ الْأَرْضَ قَرَارًا وَجَعَلَ خِلَالَهَا أَنْهَارًا وَجَعَلَ لَهَا رَوَاسِيَ وَجَعَلَ بَيْنَ الْبَحْرَيْنِ حَاجِزًا أَإِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ{61}
Аслида, ерни қароргоҳ қилиб берган, ўртасида дарёлар оқизиб қўйган, унга мустаҳкам тоғлар[26] ўрнатган ва икки денгиз[27] ўртасида тўсиқ ўрнатган ким? Аллоҳ билан бирга яна бошқа илоҳ борми?! Йўқ, уларнинг кўпчилиги билмаяпти.
27:62
أَمَّن يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ وَيَجْعَلُكُمْ خُلَفَاء الْأَرْضِ أَإِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ قَلِيلًا مَّا تَذَكَّرُونَ {62}
Аслида, ночор аҳволга тушиб қолган киши (ёрдам сўраб) дуо қилганида (ёрдами билан) жавоб қайтариб, муаммосини бартараф қилган ва сизларни ерга ўринбосар қилган ким? Аллоҳ билан бирга яна бошқа илоҳ борми?! Жуда ҳам кам насиҳат оласизлар!
27:63
أَمَّن يَهْدِيكُمْ فِي ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَن يُرْسِلُ الرِّيَاحَ بُشْرًا بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ أَإِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ تَعَالَى اللَّهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ {63}
Аслида, қуруқлик ва денгиз зулматларида сизларга йўл кўрсатиб берадиган, яхшилиги олдидан шамолларни хушхабар қилиб юборадиган ким? Аллоҳ билан бирга яна бошқа илоҳ борми?! Аллоҳ мушриклар қўшаётган ширкдан пок ва олийдир.
27:64
أَمَّن يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَمَن يَرْزُقُكُم مِّنَ السَّمَاء وَالْأَرْضِ أَإِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ{64}
Аслида, яратишни бошлаган, кейин уни яна такрорлайдиган ким? Сизларга осмондан ва ердан ризқ бераётган ким? Айт: “Агар (Аллоҳдан бошқа илоҳ бор деб) рост гапираётган бўлсангиз, ҳужжатингизни келтиринг-чи!”
27:65
قُل لَّا يَعْلَمُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ الْغَيْبَ إِلَّا اللَّهُ وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ {65}
Айт: “Осмонлар ва ердагилар ғайбни-махфий нарсаларни билмайди, фақат Аллоҳ билади. Улар қачон тирилишини ҳам билолмайди.”
27:66
بَلِ ادَّارَكَ عِلْمُهُمْ فِي الْآخِرَةِ بَلْ هُمْ فِي شَكٍّ مِّنْهَا بَلْ هُم مِّنْهَا عَمِونَ {66}
Аслида, охират ҳақида уларнинг илми “етиб келди”. Ҳа, улар у ҳақида шубҳаю гумондадир[28]. Аслида, улар ундан кўрлик қиляпти[29].
27:67
وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَئِذَا كُنَّا تُرَابًا وَآبَاؤُنَا أَئِنَّا لَمُخْرَجُونَ {67}
(Қуръонга) ишонмаган-кофирлар шундай деди: “Биз ва ота-боболаримиз ўлиб тупроққа айланиб кетганимиздан кейин, (қайта тирилиб) чиқариламизми?
27:68
لَقَدْ وُعِدْنَا هَذَا نَحْنُ وَآبَاؤُنَا مِن قَبْلُ إِنْ هَذَا إِلَّا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ{68}
Бу таҳдид бизга ҳам, аввалги ота-боболаримизга ҳам қилинган эди. Бу аввалгиларнинг (афсонавий) асарларидан бошқа нарса эмас.”
27:69
قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِينَ {69}
Айт: “Ер юзида сайр қилиб, (ўтмишдаги) жиноятчиларнинг оқибати қандай бўлганига қаранглар.”
27:70
وَلَا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَلَا تَكُن فِي ضَيْقٍ مِّمَّا يَمْكُرُونَ{70}
Уларга қайғурма, уларнинг хийла-найрангларидан сиқилма.
27:71
وَيَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْوَعْدُ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ{71}
Яна улар: “Агар рост гапираётган бўлсанглар, бу таҳдид қачон (содир бўлади)?” дейди.
27:72
قُلْ عَسَى أَن يَكُونَ رَدِفَ لَكُم بَعْضُ الَّذِي تَسْتَعْجِلُونَ{72}
Сен: “Сизлар шошилтираётган азобнинг бир қисми изингизга тушиб бўлгандир”, деб айт.
27:73
وَإِنَّ رَبَّكَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَشْكُرُونَ {73}
Яратган Эганг инсонларга жуда олийжанобдир. Лекин, уларнинг кўпчилиги қадрига етмайди[30].
27:74
وَإِنَّ رَبَّكَ لَيَعْلَمُ مَا تُكِنُّ صُدُورُهُمْ وَمَا يُعْلِنُونَ {74}
Яратган Эганг уларнинг диллари яшираётган нарсаларни ҳам, ошкор қилаётган нарсаларни ҳам билади.
27:75
وَمَا مِنْ غَائِبَةٍ فِي السَّمَاء وَالْأَرْضِ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُّبِينٍ {75}
Осмон ва ердаги ҳар не махфий нарса аниқ китобда (ёзиб қўйилган) бўлади[31].
27:76
إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَقُصُّ عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَكْثَرَ الَّذِي هُمْ فِيهِ يَخْتَلِفُونَ{76}
Албатта, бу Қуръон Исроил авлодига ўзлари ихтилоф қилаётган нарсаларининг кўпини тушунтириб беради.
27:77
وَإِنَّهُ لَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ{77}
У мўминларга[32] қўлланма-раҳнамо ва раҳматдир.
27:78
إِنَّ رَبَّكَ يَقْضِي بَيْنَهُم بِحُكْمِهِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْعَلِيمُ {78}
Албатта, яратган Эганг улар орасида Ўз ҳукми-адолати ила қарор беради. У доимо ғолибдир, билувчидир.
27:79
فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّكَ عَلَى الْحَقِّ الْمُبِينِ{79}
Шундай экан, сен Аллоҳга суяниб-таян, сен аниқ-тиниқ ҳақ (йўл)дасан.
27:80
إِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاء إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِينَ {80}
Ҳақиқатда, сен ўликларга тинглаттира олмайсан, орқа ўгириб кетаётган карларга ҳам (даъватингни) тинглата олмайсан[33].
27:81
وَمَا أَنتَ بِهَادِي الْعُمْيِ عَن ضَلَالَتِهِمْ إِن تُسْمِعُ إِلَّا مَن يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا فَهُم مُّسْلِمُونَ{81}
Сен кўрларни ҳам залолатдан тўғри йўлга соломайсан. Сен оятларимизга ишонадиганларга тинглата оласан, холос[34]. Ана шулар мусулмонлардир.
27:82
وَإِذَا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ أَخْرَجْنَا لَهُمْ دَابَّةً مِّنَ الْأَرْضِ تُكَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ كَانُوا بِآيَاتِنَا لَا يُوقِنُونَ{82}
(Аллоҳ тарафидан айтилган) сўз[35] уларга содир бўлганида, уларга заминдан гапирадиган жонивор чиқарамиз. “Албатта, инсонлар Аллоҳнинг оятларига қатъий ишонмаган эди”,- деб гапирадиган қилиб, улар учун заминдан бир ҳаракатлик чиқариб қўямиз[36].
27:83
وَيَوْمَ نَحْشُرُ مِن كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجًا مِّمَّن يُكَذِّبُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ يُوزَعُونَ{83}
Ўша куни ҳар бир умматдан, оятларимизни ёлғонга чиқарганларини гуруҳ-гуруҳ қилиб йиғамиз. Улар (маҳшарга) интизом билан олиб борилади[37].
27:84
حَتَّى إِذَا جَاؤُوا قَالَ أَكَذَّبْتُم بِآيَاتِي وَلَمْ تُحِيطُوا بِهَا عِلْمًا أَمَّاذَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ {84}
Токи (ҳисоб-китоб майдонига) келишганида Аллоҳ шундай дейди: “сизлар оятларимни ёлғонга чиқардингизми? Уни тўлиқ “билмадингиз-а?”[38] Ёки қилган ишингиз нима эди?
27:85
وَوَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِم بِمَا ظَلَمُوا فَهُمْ لَا يَنطِقُونَ {85}
Қилган ҳақсизликлари сабабли (Аллоҳ тарафидан айтилган) сўз содир бўлади. Энди улар гапира олмай қолади[39].
27:86
أَلَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا اللَّيْلَ لِيَسْكُنُوا فِيهِ وَالنَّهَارَ مُبْصِرًا إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ {86}
Ором олишлари учун тунни пайдо қилиб қўйганимизни, кундузни эса ойдинлатиб берувчи қилганимизни наҳот кўрмаган бўлсалар?! Албатта, (ягона яратувчига) ишонадиганлар учун бунда далил-ибратлар бор.
27:87
وَيَوْمَ يُنفَخُ فِي الصُّورِ فَفَزِعَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَمَن فِي الْأَرْضِ إِلَّا مَن شَاء اللَّهُ وَكُلٌّ أَتَوْهُ دَاخِرِينَ{87}
Сур чалинадиган куни осмонлар-у ердаги барчани қўрқув босади, Аллоҳ танлаган бандалар бундан мустасно[40]. Барчаси Унга[41] бўйин эгиб келади.
27:88
وَتَرَى الْجِبَالَ تَحْسَبُهَا جَامِدَةً وَهِيَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ صُنْعَ اللَّهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَّ شَيْءٍ إِنَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَفْعَلُونَ {88}
Тоғларни кўриб, қимирламай туради деб ўйлаяпсан. Ҳолбуки, улар худди булутларнинг ҳаракати каби ҳаракатланадилар. Бу ҳамма нарсани пухта-мукаммал қилган зотнинг ишидир. У қилаётган ишингиздан хабардордир.
27:89
مَن جَاء بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِّنْهَا وَهُم مِّن فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ{89} ас
Кимки яхшилик(лар)[42] билан келса, унга ундан ҳам яхшиси берилади. Улар ўша кунги қўрқувдан омон бўладилар.
27:90
وَمَن جَاء بِالسَّيِّئَةِ فَكُبَّتْ وُجُوهُهُمْ فِي النَّارِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلَّا مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ{90}
Кимки ёмонлик билан келса, улар юзлари пастга қараган ҳолда жаҳаннамга ташланиб: “Сизлар фақат ўз қилмишингизга яраша жазо оляпсизлар”, (дейилади).
27:91
إِنَّمَا أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ رَبَّ هَذِهِ الْبَلْدَةِ الَّذِي حَرَّمَهَا وَلَهُ كُلُّ شَيْءٍ وَأُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُسْلِمِينَ{91}
(Эй Муҳаммад, айтгин): “Албатта, мен шу шаҳарни яратган Эгасига ибодат қилишгагина буюрилдим, бу шаҳарни У ҳурматли қилган. Ҳамма нарса Унга тегишли. Мен мусулмонлардан бўлишга буюрилдим.
27:92
وَأَنْ أَتْلُوَ الْقُرْآنَ فَمَنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَمَن ضَلَّ فَقُلْ إِنَّمَا أَنَا مِنَ الْمُنذِرِينَ{92}
Ва мен Қуръонга эргашишга буюрилдим. Ким тўғри йўлда юрса, ўзи учун юрган бўлади. Ким йўлдан адашса, “Мен фақат огоҳлантирувчиман”, деб айт.
27:93
وَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ سَيُرِيكُمْ آيَاتِهِ فَتَعْرِفُونَهَا وَمَا رَبُّكَ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ{93}
Айт: “Барча мақтов Аллоҳга хос! У сизларга яқинда Ўз оят/мўжизаларини кўрсатади, уларни таниб оласизлар.” Яратган Эганг қилаётган ишларингиздан бехабар эмас.
[1] Намл сураси, Маккада тушган, 93 оят. Тушиш тартиби 48, ёзилиш тартиби 27.
[2]“Ҳуда” калимаси даъват қилувчи, чақирувчи маъноларида ҳам келади. Раъд сурасининг 7-ояти айнан шунга далолат қилади. (Қаранг: Имом Мотрудий, Таъвилот)
[3]Бу оятга кўра, Аллоҳ талаб қилгандек мўмин бўлиш учун ҳам имон ҳамда амал бўлиши керак. Ана шунда аввалги оятда билдирилганидек хушхабарга – жаннатаг муносиб бўлади.
[4]Кофирларга шайтон амалларини чиройли кўрсатиб қўяди, Аллоҳ унга фурсат беради (Анъом 6/43, Наҳл 16/63).
[5]Ўшанда оила билан Туво водийси ёнидан ўтиб кетаётган бўлади. Тоҳа 20/12, Нозиот 79/12.
[6]Яъни, бундан кейин Мен билан мулоқот вақтида қўрқма, омондасан, деб тафсир қилинади.
[7]Нисо 4/119, Тоҳа 20/82.
[8]Тоҳа 20/22, Қасос 28/31-32.
[9]Исро 17/101, Аъъроф 7/133.
[10]Оли Имрон 3/106.
[11]Сулаймон Довуднинг ўғли бўлган.
[12]Ворис деганда икки хил маъно англашилади: Бири ўлганидан ёки йўқ бўлиб кетганидан кейин ўрнини эгаллаш (Марям 19/40), ёки доимий эгалик қилиш ҳуқуқига эга бўлиш деган маъно англашилади (Зухруф 43/72). Ўзбек тилида кўчма маънода ўтмишдан, ота-боболардан мерос қолган моддий ва маданий бойликларга эгалик қилувчилар, уларнинг иш-ларини давом эггирувчилар учун ҳам ворис ҳамда меросхўрлар деб айтилади.
[13]Араб тилида “ҳар нарса” деганда баъзан “кўп нарса” тушунилади. Бу оятдаги “ҳар нарса” ибораси улар сўраган ҳар нарса бўлиши ёки аввалги пайғамбарларга берилган ҳар нарса бўлиши мумкин. (Қаранг: Мадорик, Таъвилот.)
[15]Сабаъ 34/15.
[16]Билқис мелоддан аввалги 2.000 (икки минг) йилларда яшаган Шураҳлнинг қизи экани, Ўша аёлни номи тафсирларда Билқис деб келади. Сабаъ аслида нир қавмнинг номи бўлган.
[17]Қуръондаги “сабил” калимаси Аллоҳнинг йўлига, “китоб” калимаси Аллоҳнинг китобига ишорат қилади. (Қаранг: Таъвилот)
[18]Шукр – ўзига қилинган яхшиликни тан олган ҳолда, сўз ва ҳаракати билан ўз бурчини адо этишдир.
[19]Карим сифати Аллоҳга нисбатан ишлатилганида, Аллоҳнинг неъмат бериши ва яхшилик қилишини чиройли эканига далолат қилувчи исм деб билинади. Агар инсон учун ишлатилса, унинг хулқ-атвори ва унда кўриниб турган мақтовга лойиқ ишларининг номи деб айтилади (Муфрадот).
[20]Зорият 51/31-36, Таҳрим 66/10.
[21]Танлаб олинган бандалар деганда барча элчилар ҳам, мўминлар ҳам назарда тутилиши мумкин. (Қаранг: Соффат 37/181, Анъом 6/54.)
[22]Оят бошидаги калимага берилган маъно учун Қомусул-Муҳит ва Мақойисга қаралсин.
[23]Бу оятдаги “ман” калимаси аввалги оятдаги саволга алоқадор эмас. Бу оятда “аллазий” маъно берилади (Маонил-Қуръон, Имом Ахфаш). Имом Насафийга кўра “бал” маъноси берилади (Мадорик).
[24]Бу оятда илтифот қоидаси бор. яъни учинчи шахсдан биринчи шахсга кўчган.
[25]“Оятдаги “яъдилун” феълига баъзан Анъом 6/1 оятдаги каби тенглаштириш маъносида ҳам келади.
[26]Наҳл 16/15 ва Анбиё 21/31.
[27]Икки денгиз деганда қиталардаги денгизлар тушунилиши ҳам мумкин, ширин сувли ва аччиқ сувли икки денгиз ораси ажратилгани ҳам тушунилиш мумкин.
[28]Шак уч қисмга бўлинади; бир нарсани борлиги ёки йўқлиги ҳақида гумон қилиш, ёки бор нарсанинг жинси нимадан экани ҳақида гумон қилиш, ёки баъзи бир сифат ва хусусиятлари ҳақида гумон қилиш. Яъни, қатъий илм ва ишончга эга бўлмасликдир.
[29]Мушриклар охират ҳаёти билан қизиқмай қўйганлиги сабабли, улардаги бу ҳақидаги илм ҳам етарсиз бўлиб, ниҳоясига етиб қолган. Бунинг сабаби, улар қиёмат ҳақида билишни истамаяпти, у ҳақидаги маълумотларни кўришни хоҳламаяпти.
[30]Шукр уч қисмга бўлинади, қалбдаги шукр, яъни онеъматни тасаввур қилиш, тилдаги шукр, яъни неъмат берувчини мақташ,ҳамда бошқа аъзоларнинг шукри, яъни неъматга муносиб равишқа муносабат билдириш. Шунинг учун маъно оқишига қараб, баъзан қадрига етмайди, ёки бурчини бажармайди, ёки шукр қилмайди деб таржима қилинади.
[31]Ҳадид 57/22, Қоф 50/18.
[32]Бу оятдаги “мўминлар” иборасини “Қуръонга эргашган ва унга амал қилганлар” деб тафсир қилган Имом Мотрудий.
[33]Ҳақни эшитишдан юз ўгирган ва ҳақни тан олмаган инсонларни Аллоҳ Қуръоннинг баъзи оятларида кар, кўр ва соқов деб атаган. Ўликларни эшитмаслиги ҳақидаги яна бир оят: Фатир 35/11.
[34]Бу оятнинг далолатича, Аллоҳдан ҳидоят сўраб интилганларга агар Аллоҳ ҳидоят берса, шунда улар ҳидоят топган ва мўмин бўлган бўлади (Таъвилоти Аҳли Сунна).
[35]Аллоҳ таоло тарафидан кофирлар учун таҳдид қилиб берилган сўз шу оятларда айтилган: Ҳуд 11/119, Сажда 32/13.
[36]Қиёматда ер тилга кириб гапиради. Инсонларга хабар беради. (Қаранг: Залзала 99/1-5) бу ҳолат қиёмат қоим бўлганидан кейинги ҳолат эканига келгусидаги 85- оят ҳам далолат қилади.
[37]Марям 19/68-69.
[38]Бу савол иборани айнан зиддини ифодалайди. Яъни, пайғамбарларга юборилган ваҳийлар Менинг оятларим эканини билиб туриб ҳам, уни ёлғонга чиқарингиз, деган маъно чиқади. Буни таг маъно дейилади.
[39]Қиёматда ёлғончилар гапира олмай қолади (Мурсалат 77/34-35).
[40]Бу истисно 89- оятда келтирилган.
[41]Унга деганда, Аллоҳниг ҳисоб-китобига, Унинг ҳукмига деб тушунилади.
[42]Бу кишилар катта гуноҳларга қўл урмаган ёки ундан тавба қилиб қайтган ва ўзини тузатган мўмин кишилардир. (Қаранг: Нисо 4/31, Нажм 53/32) ундай кимсалар дунё ҳаётида иккала дунёда ҳам чиройли ҳаёт сўрайдиган ва шунга муносиб бўладиган ишлар билан машғул бўлган кимсалардир. Бақара 2/201-202.
Изоҳ қўшиш