-
Ихлос[1] Сураси, Маккада тушган, 4 оят. Тушиш тартиби 22, ёзилиш тартиби 112.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.
(Ихлос 112/1)
قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ
Айтгин: “Илоҳ Аллоҳдир, якка-ю ягонадир.[2]
(Ихлос 112/2)
ٱللَّهُ الصَّمَدُ
Аллоҳ барча талаб-эҳтиёжларни қаршилай оладиган кучга эга.[3]
(Ихлос 112/3)
لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ
У туғдирмаган (ота ҳам эмас) ва туғилмаган (бола ҳам эмас)[4].
(Ихлос 112/4)
وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ
Унга тенг келадиган ҳеч ким йўқ.”
[1] Суранинг номи мана шу сурадаги тавҳиддан олинган. Яъни, инсонлар Аллоҳнинг зоти ва феълида Унга ҳеч кимни шерик қилмаслиги, Унинг Ўзигагина ибодат қилиши ва Унга тўғри маънода ишониб-суяниши кераклигига ишорат қилувчи оятларга холислик кўрсатиши кераклиги ҳақидаги оятлар мазмунидан олинган. Исломдаги соф имон-эътиқод тавҳидни, тавҳид эса ихлос ва самимиятни талаб қилади.
[2] Бу жумладаги هُو зеҳнлардаги илоҳга ишорат қилади. Яъни, “Менинг зеҳнимдаги ва мен ишонган илоҳ Аллоҳдир” шаклида бўлади. Шу сабабли “ҳува” калимасига “илоҳ” деб маъно бердик. Зотан, ушбу сура, баъзи бир Маккалик мушриклар Расулуллоҳга келиб: “Бизга Илоҳингни таърифлаб бер”- деган мазмундаги саволларига жавобан тушгани ривоят қилинади. Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқдир. “Сизларни илоҳингиз якка-ю ягона бир илоҳдир. Ундан бошқа илоҳ йўқдир. Яхшилиги чексиздир, эзгулик ва неъмат улашиб турувчидир.” (Бақара 2/163)
[3] Аллоҳни беҳожат экани ва қолган барча мавжудот унга муҳтож экани ҳақида яна бир оят: “Осмонлар ва ердаги ҳар ким Ундан сўрайди.” (Роҳман 55-29)
[4] “Туғдирмаган” ва “туғилмаган” деганда, Аллоҳ бировнинг отаси ҳам, боласи ҳам эмаслигини ифода қилади. Демак, Аллоҳ биорвнинг отаси ҳам эмас, бировнинг боласи ҳам эмас. Аллоҳ илоҳлик, салтанат, мулк ва ҳукмронлик, илм ва қудратни бировдан мерос қилиб олмаган ҳам, бировга мерос қилиб қолдирмайди ҳам. У Ўз зотий ва феълий сифатларида ёлғиздир.
Инжилга кейинчалик христианларнинг ўзлари тарафидан илова қилиб тўқиб киргизилган баъзи бир эътиқодларини хато ва ёлғон эканини ҳам мана шу оят тафсилоти билан очиқлаб бермоқда. Яъни, баъзи бир христианлар: “Ота худо, бола худо”- деса, яна бошқалари: “Худо Марямнинг ўғли Исодир”, дейишади. Бу сурадаги оятлар ўша гапларнинг барcаси ёлғон ва бузуқ эканига далолат қилади. Буни яна (Нисо 4/171, Моида 5/17, 72, 73) оятлар ҳам очиқлаб беради.
[…] Ихлос […]