Musulmonlar

Жаннатдаги Ҳурлар

Ҳурлар жаннатга кирадиган эркаклар ва аёлларнинг ён-атрофларидаги аёл хизматкорлардир.

Инсонлар ва жинлар синов учун яратилган[1]. Синовдан ўтиб олганлар барча ёмон туйғуларидан покланган ҳолда ўзининг жуфтлари, ўзидан олдинги ва кейинги қариндошлари орасидан жаннатга муносиб бўлганлари билан бирга Жаннатга жойлаштирилади[2].

Исо а.с. каби ҳаётда ўйланмай ўтганларга, Нуҳ ва Лут а.с. билан Фиръавннинг аёли каби эри кофир бўлганларга[3] ҳамда ҳаётлик даврида ажрашиб кетган инсонларга покиза жуфтлар берилади[4]. Бу ҳақида Аллоҳ таоло шундай буюради:

إِنَّ أَصْحَابَ الْجَنَّةِ الْيَوْمَ فِي شُغُلٍ فَاكِهُونَ . هُمْ وَأَزْوَاجُهُمْ فِي ظِلَالٍ عَلَى الْأَرَائِكِ مُتَّكِئُونَ. لَهُمْ فِيهَا فَاكِهَةٌ وَلَهُمْ مَا يَدَّعُونَ. سَلَامٌ قَوْلًا مِنْ رَبٍّ رَحِيمٍ

«Албатта, жаннат аҳли у кунда завқу шавқ билан машғул бўлади[5]. Ўзлари ҳам, жуфтлари ҳам сояликларда, сўриларда суяниб ўтирадилар[6]. Жаннатда уларга мевалар[7] ва орзу қилган нарсалари бор. Эзгулик ва неъмат улашувчи Робб тарафидан уларга: «Саломат бўлинглар!», дейилади.» (Ясин 36:55-58)

Охиратда инсонлар илгари маълум, бўлмаган бир шаклда яратилади, мўмин эркак ва мўмина аёлларнинг юзларидан нур таралиб туради. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

نَحْنُ قَدَّرْنَا بَيْنَكُمُ الْمَوْتَ وَمَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ . عَلَى أَنْ نُبَدِّلَ أَمْثَالَكُمْ وَنُنْشِئَكُمْ فِي مَا لَا تَعْلَمُونَ .

Орангизда ўлимни Биз белгиладик. Биз ожиз эмасмиз; Хилқақингизни алмаштириб, сизларни ўзингиз билмайдиган шаклда янгитдан яратишдан (ожиз эмасмиз).» (Воқеа 56:60-61)

يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ يَسْعَى نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِمْ بُشْرَاكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ

«Кун келиб мўмин эркак ва мўмина аёлларни кўрасан. Улар олдиларини ва ўнг тарафларини ёритиб турган нурлари билан юриб боради[13]. (Уларга): «Бугун сизларга остидан анҳорлар оқиб турадиган, унда ўлимсиз-мангу қолинадиган жаннатлар хушхабардир!» (дейилади). Ана шу улкан муваффақиятдир.» (Ҳадид 57:12)

Бу оятларга кўра, Жаннатга кирувчи эркак ва аёлларнинг тузилиши ўзгаради ва улар тасаввур қилиб бўлмайдиган даражада гўзал бўлади. Улар у ерда ўзлари хоҳлаган нарсага эришади, ҳатто ортиғи берилади[8].

Уларнинг хизматларига бериладиган ҳурларнинг хусусиятларидан хабар берган оятлар жаннатга кирадиган эркак ва аёлларнинг қанчалик қадрли эканининг яна бир далилидир.

Ҳурлар жаннатга борадиган барча эркак ва аёлларнинг яқин хизматкорлари бўлади ҳамда уларнинг атрофида вилдон, яъни йигит қиёфасидаги хизматкорлар бўлади[9]. Энди, ҳурларнинг хусусиятлари билан танишиб чиқамиз:

 

  1. Ҳурлар жаннатда яратилади.

Ҳурлар жаннатда яратиладиган аёл хизматкорлардир. Бу мавжудотни илгари на инсон ва на жин тоифаси кўрмаган бўлади. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

إِنَّا أَنْشَأْنَاهُنَّ إِنْشَاءً . فَجَعَلْنَاهُنَّ أَبْكَارًا . عُرُبًا أَتْرَابًا . لِأَصْحَابِ الْيَمِينِ

«Биз уларни ўзгача/чиройли яратамиз. Уларни илк маротаба яратилган шаклда қиламиз. Хуш муомала/покдил[10] ва тенгдош қилиб қўямиз. (Булар) ўнг тараф эгалари учундир.» (Воқеа 56:35-38)

«Илк маротаба яратилган» деб таржима қилинган калима «бикр» калимасининг «абкар» шаклидаги кўплик қолипидир. Бикр калимасининг ўзак маъноси бир нарсанинг илки ва бошланғичи бўлишдир[11]. Бу калима бокира қизлар учун ҳам ишлатилади. Шу боис деярли барча тафсир ва таржималар (فَجَعَلْنَاهُنَّ أَبْكَارًا) оятига «уларни бокира қилиб қўямиз» деб таржима қилишган. Бироқ, жаннатда яратиладиган ва жинсий алоқага киришмаган аёлларга бокира «уларни бокира қилиб қўямиз» дейилмайди. Чунки, уларга бериладиган бу маъно мос келиши учун, улар аввал бокира бўлмаган бўлиши керак.

Оятлар орасидаги боғлиқликни кўз ўнгига келтира олмаган кимсалар орасида Воқеа 56:35 оятидаги «улар» замири билан жаннатдаги эркакларнинг жуфтлари назарда тутилган деган хулосага келганлари ҳам бор. Бироқ, бундан 3 оят кейин: «Улар ўнг тараф эгалари учунди» (Воқеа 56»38) деб келтирилган. Зеро, жаннатга кирган аёлларнинг ўзлари ҳам ўнг тараф эгалари бўлади. Демак, бу аёлларнинг жаннатдаги мукофотлари бокиралик бўлиши мумкин эмас. Ундан ташқари, бокиралик ўткинчи бир ҳолатдир. Жаннатдаги неъматлар эса абадий ва ўзгармас бўлгани боис, бокиралик уларнинг мукофоти деган маъно тўғри бўлмайди. Бутун бу сабабларга кўра Воқеа 56:35 даги «улар» деб назарда тутилганлар жаннатдаги ҳурлардан бошқаси бўлиши мумкин эмас.

Қуръонда иккита оятда келтирилган қуйидаги иборалар, жаннатдаги ҳурлар илгари асло кўрилмаган ва билинмаган бир борлиқ бўлишини билдиради:

لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ

«Уларга ўзларидан олдин на инсон ва на жин зоти тегмаган.» (Раҳмон 56:56, 74)

«Тегмаган» деб таржима қилинган калиманинг ўзак маъноси «бир нарсага тегмаслик»ни билдиради. Бу калимага жинсий муносабатда бўлиш маъносида ҳам ишлатилади[12]. Ёмон ҳис-туйғулардан покланган ҳолда ўзларининг жуфтлари, ўзидан олдинги ва кейинги қариндошларидан жаннатга муносиб бўлганлари билан биргаликда жаннатга кирадиган[13] эркак ва аёллар бундай бир муносабатни/жинсий алоқани ҳатто ақлларининг учларига ҳам келтирмайди. Зеро, жаннатдагилар ҳурларни илк бор ўша ерда кўришгани учун, бу оятдаги «тамас» калимасига жинсий алоқа деб маъно бериб бўлмайди.

 

  1. Ҳурлар жаннатда эркакларнинг ҳам аёлларнинг ҳам ёнларига жойлаштирилади. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

وَزَوَّجْنَاهُمْ بِحُورٍ عِين

«Чарос кўзли ҳурларни уларга қўшиб қўямиз.» (Духон 44:54, Тур 52:20)

Қуръондаги бу иборага анъанавий одатда «Уларни чарос кўзли ҳурларга уйлантириб қўямиз.» маъно беришади.

Бу масалада барча тафсир ва таржималар ҳамфикрдир. Лекин оятга бу маънони беришнинг иложи йўқ. Чунки «улар» олмоши билан ифодаланганлар жаннатга кирувчилар, яъни хатоликлардан сақланувчилардир (Духон 44:51, Тур 52:17). Бу борада эркаклар ва аёллар ўртасида ҳеч қандай фарқ йўқ. Чунки «завважа (з-в-ж)” феълида биргина мафъул, яъни бир предмет бўлса, бир-бирини тўлдирувчи икки нарсани бирлаштирмоқ маъносини билдиради. Аллоҳ таоло айтади:

وَإِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ

«Нафслар завж этилганида…” (Таквир 81:7)

Бу оятдаги завж – руҳ билан баданни бирлаштиришдир. Ҳар бир инсонда иккита нафс бўлади; бири руҳ, бири бадан. Компьютер жиҳози ишлашга тайёр ҳолга келтирилганидан кейин унга операцион тизим юкланганидек, барча аъзолар тугалланиб, тана мувозанати ўрнатилганидан кейин руҳ билан ўша бадан бирлаштирилади (Мўминун 23:12-14).

Инсон бадани уйқуга кетганида руҳ фаолиятдан чиқади, уйғонганда яна қайтади (Анъом 6:60, Зумар 39:42). Вафот этган инсоннинг бадани ҳам ишдан чиққан компьютер жиҳозига ўхшайди, инсон то қайта тирилмагунча унда руҳ қайтмайди. Шу боис, илк ўлган инсон билан сўнг ўлган инсоннинг ўтган вақтни идрок қилиши бир хил бўлади (Наҳл 16:77, Қомар 54:50). Демак, бу оятдаги бирлаштириш яратилган вужудларга ўз руҳларининг қўшилишидир. Ўшанда, у инсон ўзини худди уйқудан уйғонгандек ҳис қилади. Алоқадор оят шундай:

قَالُوا يَا وَيْلَنَا مَن بَعَثَنَا مِن مَّرْقَدِنَا

«Ҳолимизга вой![14] Ухлаб ётган жойимиздан бизни ким турғазди?…” (Ясин 36:52)[15]

“(زَوّجَ) Завважа» феъли ўзига иккита мафъул олади ва бу мафъуллар феъл билан бевосита боғланса, ана шунда завважа калимасига «уйлантириш/никоҳлаш» маъноси берилади. Қуйидаги оятда бунинг ўрнагини кўриб чиқамиз:

وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا زَوَّجْنَاكَهَا لِكَيْ لَا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَرًا وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا

“(Эй Муҳаммад!) Бир куни сен Аллоҳ ҳам яхшилик қилган, сен ўзинг ҳам яхшилик қилган бири киши (Зайд)га: «Жуфтингни никоҳингда тут, Аллоҳга қарши чиқишдан қўрқ!», деётган эдинг. Ҳолбуки, инсонлардан андиша қилиб, Аллоҳ ошкор қиладиган ишни ичингда яшираётган эдинг[16]. Аслида Аллоҳдан андиша қилишинг тўғри эди[17]. Зайд (талоқ қилиб) аёлидан муносабатини узганидан кейин, сени унга (زَوَّجْنَاكَهَا) уйлантирдик. Токи, мўминларга асранди болалари (талоқ қилиб) ўз аёлларидан муносабатларини узиб бўлгач, (уларга уйланишда) муаммо бўлмасин. Аллоҳнинг амри бажарилди.» (Аҳзоб 33:37)

“(زَوّجَ) завважа» феъли иккита мафъул олиб, иккинчи мафъул феълга ҳарфи-жар билан боғланса, завважа феъли «яқинига/ёнига олиш» маъносини билдиради[18]. «Завважа» феъли ҳурларга алоқадор бўлиб келган ҳар иккала ўринларда ҳам иккинчи мафъул феълга «бо» ҳарфи-жар билан боғланган.

وَزَوَّجْنَاهُمْ بِحُور عِينٍ

«Чарос кўзли ҳурларни уларга қўшиб қўямиз.» (Духон 44:54, Тур 52:20)

Шу иккала оят ҳам шу маънони тасдиқламода:

وَعِنْدَهُمْ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ عِينٌ

«Уларнинг ёнида нигоҳлари билан қарагувчи, чарос кўзли (аёл)лар/ҳурлар бўлади.» (Соффат 37:48)

وَعِنْدَهُمْ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ أَتْرَابٌ

«Уларнинг ёнида нигоҳлари билан қарагувчи, тенгқур (аёл)лар.ҳурлар бўлади.» (Сод 38:52)

Кўриниб турганидек, юқоридаги оятларга анъанавий тафсирчиларнинг «уйлантириш» деб берган маънолари араб тилига зид. Агар бундай бўлсайди, жаннатдаги аёллар у ердаги иккинчи табақадаги тоифаларга қилинадиган муомала қилинади, деган иддаони ўз ичидан олган бўлиб қоларди. Ҳеч кимнинг бахтсиз ҳис қилмайдиган ўша жаннатнинг бундай бир васфи тўғри келмайди.

 

  1. Ҳурларнинг кўриниши гўзал бўлади

Жаннатдаги ҳурларнинг кўриниши жуда чиройли бўлади. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

وَحُورٌ عِينٌ . كَأَمْثَالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَكْنُونِ.

«Чарос кўзли ҳурлар… Улар худди (садафда) сақланган дурга ўхшайди». (Воқеа 56:22-23)

كَأَنَّهُنَّ الْيَاقُوتُ وَالْمَرْجَانُ

«Улар ёқутдек ва маржондек.» (Раҳмон 55/58)

كَأَنَّهُنَّ بَيْضٌ مَكْنُونٌ

«Улар гўё пўстига яширинган тухум кабидир.» (Соффат 37:49)

Садафдаги дур Ёқут Маржон Пўстидаги
тухум
Тухум

 

Ҳурларни дур, ёқут, маржон, пўстлоғида сақланган тухум каби ва чарос кўзли бўлиши уларнинг гўзаллигига далолат қилади, чиғаноқларида яширин бўлиши эса баданлари қопланишидан далолат беради. Жаннат аҳлининг болалари ҳам қобиқдаги марваридлардек улар атрофида айланиб юрадилар[19]. «Қобиғига яширинган» ибораси марваридга ўхшаган вилдонга, яъни эркак хизматкорларга нисбатан қўлланилмайди[20].

 

  1. Ҳурлар энг юқори даражада хизмат кўрсатади

Ҳурларни кўрсатадиган юқори даражадаги хизмати ҳақидаги оятлар қуйидагилардир:

إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ مَفَازًا. حَدَائِقَ وَأَعْنَابًا. وَكَوَاعِبَ أَتْرَابًا. وَكَأْسًا دِهَاقًا. لَّا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْوًا وَلَا كِذَّابًا. جَزَاء مِّن رَّبِّكَ عَطَاء حِسَابًا .

«Муваффақият гуноҳлардан сақланувчилар/тақводорларникидир. (Уларга) Боғу бўстон ва узумзорлар, юқори савияда хизмат кўрсатадиган тенгқур борлиқлар/ҳурлар, тўлдирилган қадаҳлар (бор). Улар у ерда бекорчи сўз ҳам ёлғон ҳам эшитмайди. Бу, яратган эганг тарафидан берилган етарли мукофотдир.» (Набаъ 78:31-36).

Набаъ сурасининг 33-оятида келган «каваиб (كواعب)” калимаси «юқорилиги бор» маъносидаги «каиб (كاعب)” калимасининг кўплик шаклидир. Араб тилига кўра йиксак бўлган ва юксалган ҳар нарса «каъб»дир. Обрў-эътиборли ва омадли бирига «коиби юксак киши (رجلٌ عَالِي الكَعْب)” дейилади.

Бу калима аёлларнинг кўкрак қафасида кўтарилиб чиққан кўкракларни ифодалаш учун ҳам ишлатилгани боис[21], анъана бўйича юқоридаги оятга доим мана шу маъно бериб келишган. Жаннатда ҳурлардан талаб қилинган нарса яхши хизмат бўлгани учун оятга мос келадиган таржима: «Юқори даражада хизмат кўрсатадиган тенгқур борлиқлар», шаклида бўлади. Зеро, ҳурлари қобиғида сақланган марварид ва тухум каби қопланган бўлади, шунинг учун уларнинг тана шакли қандай бўлишининг аҳамияти йўқ. Ундан ташқари, жаннатдаги ҳар кимнинг ўз жуфти бўлиши ва уларнинг гўзалликлари ҳурларнинг гўзаллигига қиёслаб бўлмас даражада чиройли бўлиши сабабли, жаннатдаги эркак ва аёлларни ҳурларга нисбатан муносабати фақатгина ўзларига хизмат фаолиятидаги юқори даражалигидир.

 

  1. Ҳурлар жаннатда чодирларда қолади

Жаннатдагилар ўз жуфтлари ва болалари билан саройларга жойлаштирилади[22], ҳурлар эса чодирларда қолади[23].

Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

فِيهِنَّ خَيْرَاتٌ حِسَانٌ . فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ . حُورٌ مَّقْصُورَاتٌ فِي الْخِيَامِ . فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ.

«Жаннатларда яхши хулқли гўзаллар (бўлади). Энди, яратган Эгангизнинг қайси неъматларини ёлғон дея оласизлар?! Чодирларда қоладиган ҳурлар бор. Энди, яратган Эгангизнинг қайси неъматларини ёлғон дея оласизлар?!» (Раҳмон 55:70-73)

 

Хулоса

Алоқадор оятлар аниқ ва равшан кўрсатиб турибдики, жаннатга кирадиган эркак ва аёлларга бериладиган ҳурларни уларга хизмат ўташдан бошқа ҳеч қандай вазифаси йўқ. Ҳурларнинг таърифлари эса, у ерга кирадиган бахтли инсонларнинг қадри нақадар баланд бўлишининг далидир.

 

Пдор. Др. Абдулазиз Байиндир


[1] Зориёт 51:56.

[2] Раъд 13:19-24, Тур 52:21-24.

[3] Таҳрим 66:10-11.

[4] Оли Имрон 3:15, Нисо 4:57.

[5] Духон 44:27, Тур 52:17-18.

[6] Нисо 4:57, Каҳф 18:31, Зухруф 43:70, Тур 52:17-21, Инсон 76:13, Мурсалат 77:41-44, Мутоффифийн 83:22-23.

[7] Соффат 37:41-42, Сод 38:51, Зухруф 43:73, Духон 44:55, Тур 52:22, Воқеа 56:20.

[8] Наҳл 16:31, Анбиё 21:102, Фурқон 25:16, Зумар 39:34, Фуссилат 41:31, Шўро 42:22, Қоф 50:35.

[9] Инсон76:15-19.

[10] «Хушмуомала ва покдил» дея маъно берилган калима «урууб» калимасининг кўплик шакли бўлган «уруб»дир (Ҳалил ибн Аҳмда, ал-Айн) .

[11] Мақойисул-луға, Аҳмад ибн Форис, б-к-р моддаси.

[12] Мақойисул-луға, т-м-с моддаси.

[13] Раъд 13:19-24, Тур 52:21-24.

[14] Соффат 37:19-20.

[15] Бу сўзни қиёматда кофирлар айтади. У лунда мўминларнинг ҳолати фарқли бўлади (Исро 17:52).

[16] Агар Зайд хотини билан ажрашса, асраб олган болаларининг ажрашган аёлалрига уйланиш масаласига амал қилиб ўрнак қолдиришим учун мени Зайнаб билан уйлантириб қўйса, халқ орасига қандай чиқаман, дея Расулуллоҳ андиша қилаётган эди.

[17] Чунки, Аллоҳдан келган хабарни инсонларга етказадиган кишилар Аллоҳдан қўрқадилар, бошқа ҳеч кимдан қўрқмайдилар (Аҳзоб 33:39).

[18] Муфрадот з-в-ж моддаси.

[19] Тур 52:24.

[20] Инсон 76:15-19.

[21] Лисанул-Араб к-ʼ-б моддаси.

[22] Тавба 9:72, Фурқон 25:10, Зумар 39:20.

[23] Раҳмон 55:72.

Телеграм каналимиз: