Савол: Мен бир инсондан “Агар сизга ароқ ичган бир киши салом бериб қўл узатса ва сиз унга жавоб қайтариб алик олиб қўл берсангиз, сизни 40 (қирқ) кунлик амалингиз бекор бўлиб кетади” деган масала эшитдим. Менга саломатлик тилаб қўл узатган кишига, қилган 40 кунлик амалим бекор бўлиб кетади, деб унга жавобан алик олиб қўл узатмаслигим керакми?
Жавоб: Аллоҳ таоло шундай буюради:
“Сизларга тилак билдирилганида, сизлар ундан ҳам чиройли тилак билдиринглар, ёки сизга берилган тилакни қайтаринглар. Аллоҳ ҳар нарсани эътиборга олади.” (Нисо 4/86)
Бу ҳақда 2 та ҳадис келтирамиз:
Абдуллоҳ б. Амр б. Осдан ривоят қилинадики, бир киши Пайғамбар алайҳиссаломдан “Исломдаги яхши хислатлар нималар?” деб сўради. Пайғамбар алайҳиссалом унга: “Инсонларни едириб-ичириш ва таниган ва танимаган кишиларга салом бериш”, деб жабоб бердилар. (Бухорий ва Муслим ривояти)
Абдуллоҳ б. Саломдан ривоят қилинадики, мен Пайғамбар алайҳиссаломни шундай деганини эшитдим: “Эй Инсонлар! Саломни оммалаштиринглар, инсонларга ош-нон беринглар, силаи раҳм қилинглар, инсонлар уйқуда эканида сизлар намоз ўқинглар, мана шундай қилсаларинг Жаннатга эсон-мон кириб оласизлар.” (Термизий ривоят қилган)
Биродарлар! Юқоридаги оятда ҳам ҳадисларда ҳам салом бериш ёки алик олиш учун инсонни шахсини ва тақволи ёки тақвосиз эканини ёхуд гуноҳкор ёки бегуноҳ эканини суриштириб, кейин салом беринглар ёки кейин алик олинглар, дейилмаган. Аксинча, улардан шу нарса маълум бўладики, биз мусулмонлар бошқалар билан кўришиб қолганимизда уларни ким ва қандай инсонлар эканига қарамасдан уларга салом беришимиз, агар улар биринчи салом берса уларга алик қайтаришимиз керак. Бу нарса муқаддас динимининг бизга ўргатган гўзал ахлоқларидан бири ҳисобланади.
Агар бир инсон бизга салом берса ёки яхши бир тилак билдирса, биз уни қандай инсон эканини, тақволи ёки тақвосиз эканини сўраб-суриштириб, агар яхши инсон бўлса алик олиб, ёмон одам бўлса алик олмайдиган бўлсак, жоҳилликдан бошқа нарса қилмаган бўламиз.
Агар ўша сиз эшитган ривоят тўғри бўлса (умуман тўғри эмас) бизга салом берган ҳар бир инсондан сен қанақа инсонсан? Ароқ ичасанми ё йўқми? Ароқ ичсанг алик олмайман, ароқ ичмасанг алик оламан, деб юришга мажбур бўлиб қолар эдик. .
Мусулмонларни ўртасини ислоҳ қилиш, бирлик ва биродарликни кучайтириш ва ўзаро меҳр-муҳаббат пайдо қилиш учун ўртага қўйилган – бир-бирини кўрганда – бу гўзал салом ва бошқа турли яхши тилаклар билан кўришиш деган бу гўзал ахлоқ – инсонларни айбини излаш, уларни ҳақорат қилиб пастга уриш ва гуноҳини суриштириш каби ёмон ишларга восита бўлиб қолмаслиги керак. Акс ҳолда саломлашишдаги умумий қоидага зид иш қилинган бўлади. Аллоҳнинг дини бундай ахлоқсизликлардан покдир.
Биродарим! Динга алоқадор бўлган ҳар қандай маълуотни диндаги асл манбадан оладиган бўлсангиз, ана шундагина сиз энг тўғри йўлни ушлаган бўласиз, шунда сизни ҳеч ким чалғита олмайди. Саломлашиш ҳақидаги оят ва ҳадислардан ўзингизга тўғри мулоҳаза чиқариб олдингиз деган умидамиз.
Анас Олимўғли
Изоҳ қўшиш