Буруж сураси[1]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва неъмат улашувчи – Аллоҳ номи билан.
85:1
وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الْبُرُوجِ
Онт бўлсин буржлари бор осмонга[2],
85:2
وَالْيَوْمِ الْمَوْعُودِ
Сўз берилган кунга,
85:3
وَشَاهِدٍ وَمَشْهُودٍ
Гувоҳ бўлувчи ва гувоҳ бўлингангаки,[3]
85:4
قُتِلَ أَصْحَابُ الْأُخْدُودِ
Ўша чуқур эгалари йўқ бўлди,
85:5
النَّارِ ذَاتِ الْوَقُودِ
Аланга тўла чуқур эгалари!
85:6
إِذْ هُمْ عَلَيْهَا قُعُودٌ
Улар аланга атрофида ўтириб,
85:7
وَهُمْ عَلَىٰ مَا يَفْعَلُونَ بِالْمُؤْمِنِينَ شُهُودٌ
Мўминларга нисбатан қилган ишларини томоша қилишар эди[4].
85:8
وَمَا نَقَمُوا مِنْهُمْ إِلَّا أَنْ يُؤْمِنُوا بِاللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ
Мўминлар Азиз ва мақтовга лойиқ бўлмиш Аллоҳга ишонганликлари учун у (золим)лар уларни айблаб қийнардилар.
85:9
الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ
(Аллоҳ) осмонлар ва ерни ҳукмронлиги Унга тегишли бўлган зотдир. Аллоҳ ҳамма нарсага шоҳиддир.
85:10
إِنَّ الَّذِينَ فَتَنُوا الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَتُوبُوا فَلَهُمْ عَذَابُ جَهَنَّمَ وَلَهُمْ عَذَابُ الْحَرِيقِ
Мўмин эркак ва мўмина аёлларни қийнаган, кейин у ишидан тавба қилмаганларга жаҳаннам азоби бор, уларга ёнғин азоби бор[5].
85:11
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ۚ ذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْكَبِيرُ
Аллоҳга ишонган ва яхши ишларни амалга оширганларга, ичидан анҳорлар оқиб турадиган жаннатлар бор. Шу энг катта ютуқ.
85:12
إِنَّ بَطْشَ رَبِّكَ لَشَدِيدٌ
Шубҳасизки, Раббингни ушлаши/жазоси қаттиқ.
85:13
إِنَّهُ هُوَ يُبْدِئُ وَيُعِيدُ
Илк бор пайдо қилган ҳам, қайтадан пайдо қиладиган ҳам Удир[6].
85:14
وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ
У жуда кечиримли ва муҳаббати кучлидир,
85:15
ذُو الْعَرْشِ الْمَجِيدُ
Арш эгасидир, жуда улуғдир.
85:16
فَعَّالٌ لِمَا يُرِيدُ
У Ўзи хоҳлайдиган нарсани қилади[7].
85:17
هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ الْجُنُودِ
Ўша қўшинларнинг хабари сенга етиб келди, шундай эмасми?
85:18
فِرْعَوْنَ وَثَمُودَ
Фиръавн ва Самуд (қўшинлари хабари).
85:19
بَلِ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي تَكْذِيبٍ
Аслида, кофирлик қилганлар (Қуръонни) ёлғонлаш ичрадир[8].
85:20
وَاللَّهُ مِنْ وَرَائِهِمْ مُحِيطٌ
Аллоҳ эса, уларнинг ортидан ўраб олади.
85:21
بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِيدٌ
Аслида, у Улуғ Қуръондир[9].
85:22
فِي لَوْحٍ مَحْفُوظٍ
Лавҳук-Маҳфуздадир[10].
[1] , Буруж сураси, Маккада тушган, 22 оят. Тушиш тартиби 27, ёзилиш тартиби 85.
[2] Бурж (بُرج) – Араб тилида кўшк ва қалъа маносини билдиради (Мақоойис). Буржлар – осмонда чиройли кўшклар ва қалъалар каби кўринган юлдузлар жамланмасидир. Аллоҳ таоло шундай буюради: (Ҳижр 15/16)
[3] Шоҳид -гувоҳ бўлувчи ва кўрувчи, машҳуд – гувоҳ бўлинган ва кўрилган деган маъноларни ифодалайди. Бу иккаласидан мурод айнан мана шу сураннг 4, 5, 6, 7, ва 8- оятларида айтиб ўтилган азоб-у қийноққа солинган мўминлар ва уларни қийналишини томоша қилиб қараб турган золимлар бўлиши мумкин. Ёки, балоғат ёшига етиб ички ва ташқи ҳаётидан атрофлича кўриб ўрганиб ўзини яратган ва бошқариб турадиган эгаси (раббиси) бор экани ҳақида ичидан ўз-ўзига гувоҳ бўлган кишилар ва гувоҳлик келтирилган Аллоҳ ирода қилинган бўлиши ҳам мумкин (Аъроф 7:172-174)
.[4] Бу оятдаги чуқур эгалари бўлган кофир ва золимлар, ҳамда уларнинг қўл остида азобланган мўминлар айнан кимлар экани ҳақида оятда баён қилинмаган. Бу ҳақидаги ривоятлар эса фарқли. Шу боис, биз ҳам муайян бир ривоятни олмадик. Оятдаги ҳикмат бир маънода Ислом уммамтига тасалли, яна бир маънода ибратдир ва сабрга тарғибдир. Тарихда қайсидир юртда Ислом ва мусулонларнинг душманлари бўлган кофир ва золимлар мусулмонларни оловли чуқурга ташлаб ёқиб ўлдирган. Аллоҳ уларни лаънатлади. Демак, мусулмон кишининг бошига мана шундай оғир аҳвол тушган тақдирда ҳам, имонидан воз кечмасдан сабр қилиши, дунёлигини охиратидан устун тутмасдан, Аллоҳга ва охиратга бўлган ишончида сусткашлик қилмаслиги керак.
[5] Мўминларни қандай қийнаган бўлса, уларга ҳам жаҳаннамда ана шундай азоб-у қийноқ бор. Чунки, охиратда ҳар кимга ўз қилмишига яраша жазо ёки мукофот берилади (Оли Имрон 3:25, Зумар 39:70).
[6] Юнус 10:4.
[7] Яъни, Аллоҳ таоло бировнинг хоҳишига қараб иш қилмайди. Уни ҳеч ким ҳеч қачон бирор нарсага мажбур қилолмайди. Ҳамма нарсани Ўз хоҳиш-иродаси асосида қилади.
[8] Солиҳ алайҳисслом элчи bo’lib kelgan Самуд халқi тоғ-у тошлари, боғ-у роғлари, чаймаi-булоқлари, экин майдонлари ва хурмозозлари бор yurtda yashardi (Шуқаро 26/147-148). Ularning қояларни ўйиб барпо қилган уйлари ва теккис ерларга қурган саройлари бўлган. (Аъроф 7:74; Ҳижр 15:82; Шуаро 26:149; Fажр 89:9). Солиҳ алайҳиссалом олиб келган оятлар ва кўрсатган туя mo’jizasi уларни қаноатлантирган эди, лекин унга ишонишi va olib kelgan diniy hukmlar уларниng shaxsiy manfaatlaariga тўғри келмагани учун унга ишонишмаgan. Фиръавн va хонадони ҳам ҳуdди шундай эди. (Намл 27:13-14)
[9] Пайғамбаримиз Муҳаммад а.с.ни ёлғончига чиқарганлар аслида у кишига нозил бўлган Қуръонни ёлғонламоқчи бўлишган (Анъом 6:33). Пайғамбарга бўлган имон Аллоҳнинг китоби бўлмиш Қуръони Каримга бўлган имон билан чамбарчас боғлиқдир.
[10] Лавҳ – жинси, ранги, шакли, ҳажми ва тури қандай бўлишидан қатъий назар, унга бирор нарса ёзиб сақлаб қолиш учун махсус тайёрланган ҳар нарсага лавҳа дейилади. Замонавий теҳнологиялар учун махсус тайёрланган чип, диск, пластик карта ва шу каби ҳар қандай маълумотни ўзида сақлаб қоладиган хусусиятга эга бўлган жиҳозга лавҳа дейилади. Демак, Аллоҳни илмлари, оятлари, осмонлар ва ерни яратишдаги илми ва уларни ҳаракатланиб туриши учун белгилаб қўйган ўлчов ва билимларининг барчаси ва инсонларга буюрилган ва тақиқланган барча нарсалар сақланиб турадиган Аллоҳни Ўзини бир лавҳаси бор. У лавҳга Аллоҳга муқарраб бўлган фаришталардан бошқа ҳеч ким тега олмайди (Воқеа 56:77-79). Чунки у қаттиқ муҳофаза қилинади.
