Жума Сураси[1]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
Яхшилиги чексиз, эзгулик ва немат улашувчи Аллоҳ номи билан.
62:1
يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَافِيالسَّمَاوَاتِ وَمَافِيالْأَرْضِ الْمَلِكِ الْقُدُّوسِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ {1}
Осмонлар ва ердагилар – мутлақ ҳукмрон, (зоти ва сифатларида) нуқсонсиз, ўз ишида ғолиб ва тўғри қарор берувчи – Аллоҳни улуғлайдилар.
62:2
هُوَ الَّذِيبَعَثَ فِيالْأُمِّيِّينَ رَسُولًامِّنْهُمْ يَتْلُوعَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنكَانُوامِنقَبْلُ لَفِيضَلَالٍ مُّبِينٍ {2}
Уммийлар (Маккаликлар)[2] орасидан элчи чиқарган Удир[3]. У (элчи) уларга Аллоҳнинг оятларини тиловат[4] қилиб беради, уларга Китоб ва Ҳикмат ўргатиб, уларни поклайди. Зеро, улар бундан олдин аниқ залолатда эди.
62:3
وَآخَرِينَ مِنْهُمْ لَمَّايَلْحَقُوابِهِمْ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ {3}
Улар орасидан уларга улашмаган бошқа кишиларга (кейинги наслларга ҳам шу элчини юборди).[5] У ўз ишида ғолибдир, тўғри қарор берувчидир.
62:4
ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنيَشَاءوَاللَّهُ ذُوالْفَضْلِ الْعَظِيمِ {4}
Бу Аллоҳнинг олийжаноблигидир. Унимуносиббўлгангаберади. Аллоҳбуюколийжанобликкаэгадир.
62:5
مَثَلُ الَّذِينَ حُمِّلُواالتَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ يَحْمِلُوهَاكَمَثَلِ الْحِمَارِ يَحْمِلُ أَسْفَارًابِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوابِآيَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ لَايَهْدِيالْقَوْمَ الظَّالِمِينَ {5}
Зиммаларига Тавротга амал қилиш вазифаси юклатилиб, кейин Тавротга амал қилмай қўйганлар, худди китоб юклаб қўйилган эшак кабидир[6]. Аллоҳнинг оятларига ёлғон муносабат билдирган кишилар қандай ҳам ёмон ўрнак! Аллоҳ зулмкор кишиларни ҳидоятга муваффақ қилмайди.
62:6
قُلْ يَاأَيُّهَاالَّذِينَ هَادُواإِنزَعَمْتُمْ أَنَّكُمْ أَوْلِيَاءلِلَّهِ مِندُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُاالْمَوْتَ إِنكُنتُمْ صَادِقِينَ {6}
Айт: “Эй Яҳудий бўлиб олганлар! Бошқа инсонларни эмас, фақатгина ўзингизни Аллоҳнинг дўстллари деб иддао қилсангиз ва ростгўй бўлсангиз, ўлимни орзу қилинглар-чи!”
62:7
وَلَايَتَمَنَّوْنَهُ أَبَدًابِمَاقَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ {7}
Қилмишлари сабабли улар ўлимни асло орзу қилмайди. Аллоҳ золимларни билади[7].
62:8
قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِيتَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلَاقِيكُمْ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَىعَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمبِمَاكُنتُمْ تَعْمَلُونَ {8}
Айт: “Сизларқочаётган ўлим сизларгааниқйўлиқади. Сўнгра махфий (ғайб) нарсаларни ҳам ошкора нарсаларни ҳам билувчи Аллоҳ (ҳузурига) қайтариласизлар. ШундаУқилмишларингизниўзингизгабилдирибқўяди.”
62:9
يَاأَيُّهَاالَّذِينَ آمَنُواإِذَانُودِيلِلصَّلَاةِ مِنيَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْاإِلَىذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُواالْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِنكُنتُمْ تَعْلَمُونَ {9}
Эй мўминлар! Жума кунги намозга[8] чақирилганида савдо-сотиқни тўхтатиб, Аллоҳни зикрига[9] шошинг[10]. Буўзингизга яхши, агар билсанглар.
62:10
فَإِذَاقُضِيَتِ الصَّلَاةُ فَانتَشِرُوافِيالْأَرْضِ وَابْتَغُوامِنفَضْلِ اللَّهِ وَاذْكُرُوااللَّهَ كَثِيرًالَّعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ {10}
Намоз адоэтиббўлингач, анашунда ер юзига тарқалиб, Аллоҳнинг фазлидан (ризқидан) талаб қилаверинглар. Нажоттопишингизучун, Аллоҳни кўп-кўп эсланглар.
62:11
وَإِذَارَأَوْاتِجَارَةً أَوْ لَهْوًاانفَضُّواإِلَيْهَاوَتَرَكُوكَ قَائِمًاقُلْ مَاعِندَ اللَّهِ خَيْرٌ مِّنَ اللَّهْوِ وَمِنَ التِّجَارَةِ وَاللَّهُ خَيْرُ الرَّازِقِينَ {11}
Бирон бир тижорат ёки беҳуда нарса кўриб қолсалар, сени тик турган ҳолатингда ташлаб, унга кетиб қолмоқдалар[11]. Айт: “Аллоҳнинг ҳузуридаги нарса (мукофот) беҳудагарчилик ва тижоратдан яхшидир. Аллоҳэнгяхширизқберувчидир.
[1]Жума сураси, Мадинада тушган, 11 оят. Тушиш тартиби 110, ёзилиш тартиби 62.
[2]Бу оятдаги “уммийлар” калимаси Маккаликлар деган маънони билдиради. Қуръонда уммий калимасини уч хил маъно ва таърифи бор:
- Уларга китоб берилмаган кишилар (Оли Имрон 3/20),
- Ўзлари имон келтирган китобни ичидагилардан бехабар кишилар (Бақара 2/78),
- Маккалик кишилар.
Сўнги пайғамбар Исмоил алайҳиссаломнинг наслидан келиши ва Маккадан чиқиши Таврот ва Инжилда ёзиб қўйилгани учун (Аъроф 7/157-158), (Таврот/Тасния 18:18,19, Мазмурлар 84), (Инжил/Матта 21:42-44) Қуръонда у ҳақида айтилган уммий калимаси Маккалик деган маънони билдиради.
[3] Уммийлар ҳақида маълумот учун Бақара 78- оят ва уни изоҳига қаранг.
[4]Тиловат – оятларни тушуниб ўқиш, тушунтириб бериш, мавзуга алоқадор оятларни кетма-кет ўқиш, деган маъноларни билдиради.
[5]Муҳаммада.с. бутун ер юзига, то қиёматгача элчи қилиб юборилган. Ўхшаш оятлар: Нисо 4/79, Анъом 6/19, Аъроф 7/158, Анбиё 21/107, Сабаъ 34/28, Шўро 42/7.
[6]Яъни, улар меҳнатини қиладилару, бироқБ роҳатини кўрмайдилар. Охиратда роҳат-фароғат кўриш учун илм ва билимнинг ўзи етарли эмас, унга амал қилиш ҳам шартдир.
[7]Аллоҳ таоло бандаларнИнг қалбидаги туйғуларини ҳам билади. Шу сабабли, бир банда бир ишни қилиш ёки қилмаслигини олдиндан билади.
[8]Расулуллоҳ ҳаётидаги илк Жума намозини ҳижратнинг 5-куни, Бану Салим қабиласининг масжидида, узун бир хутба билан ўқиган.
[9]Бу оятда келтирилган Аллоҳнинг зикри Жума кунги хутбага ишорат қилади (Аҳкомул-Қуръон, Жассос). Шунинг учун, хутбада албатта Аллоҳнинг оятлари ўқиб тушунтирилиши керак.
[10]Бу буйруқ эркак учун ҳам аёл учун ҳам бирхил. Бу оятда муслим ва муслималар ажратилмаган.
[11]Бу оятга кўра, Жума кунги хутба ва Жума намози тугамасидан олдин, масжидни тарк қилиб кетиб бўлмайди.
