Савол:
Билишимча, сиз Қуръонда Пайғамбар алайҳиссаломга салавот айтиш деган буйруқ йўқ, салавот сўз билан амалга ошириладиган эмас, балки амалда бажариладиган иш-фаолият деб айтибсиз. Ундай бўлса Аҳзоб сурасининг 56-оятини қандай тушунамиз? Бу оятдаги салавот нима?
Жавоб:
Аҳзоб сурасининг 56-ояти қуйидагича:
Бисмиллаҳир-роҳманир-роҳим.
«Аллоҳ ва Унинг малоикаси Пайғамбарга солат этмоқда. Эй имон келтирганлар, сизлар ҳам унга салот этинг/дастакланг.»
Ҳозирги кўплаб диндорлар бу оятдаги салотни Пайғамбаримизнинг исми айтилган жойда у кишига ҳурмат юзасидан «Аллоҳумма солли ала Муҳаммад ва ала оли Муҳаммад» ва шу каби турли оғзаки ифодаларни қайтиб қўйиш тушунади. Лекин, бу тушунча нотўғри. Келинг, биргаликда бу оятни тўғри тушунишга ҳаракат қиламиз.
Оятда оғзаки бирон дуои-салом айтишга буюрмаган. Балки, амалда бир иш бажаришга буюрилган. Чунки, оятда «айтинглар», «денглар», каби йўқ.
Аҳзоб 33:56-оятда Аллоҳ ва малоика ҳам Пайғамбаримизга салот этиши билдирилган. Агар бу оятдаги солатни ҳам оғзаки дуои-салом деб қабул қилсак, «Аллоҳ ва малоика Пайғамбарга салот айтади» деган маъно чиқади. Бу тушунча эса нотўғри. Чунки, кунимиздаги мусулмонларнинг айтиб юрган энг машҳур салавоти шундай: «Аллоҳумма солли ала Муҳаммад…» маъноси: «Эй Аллоҳим! Сен Муҳаммадга салавот айт». Бу иборани тушуниб айтган ҳолда озгина таҳлил қиладиган бўлсак, шундай бир зиддият ўртага чиқади: 56-оятда Аллоҳнинг Ўзи ҳам малоика ҳам Пайғамбар алайҳиссаломга салавот айтаётганини билдирди ва ортидан 57-оятда «Эй мўминлар, сизлар ҳам айтинглар» деб буюрди. Мўминлар энди шундай салавот айтяпти” Эй Аллоҳим! Сен Ўзинг салавот айт Муҳаммадга”. Қаранг, Аллоҳ мўминларга буюрган буйруқни мўминлар яна қайтариб Аллоҳнинг Ўзига буюрмоқда. Аллоҳим сен салавот айт, деб. Айнан мана шу зиддият ва нотўғри тушунчани яшириш учун 56-оятда Аллоҳга нисбатан айтилган салавот Аллоҳдан раҳмат, малоикага нисбатан ишлатилган салавот дуо, деб талқин қилишган ҳамда Аллоҳ ва малоика фақатгина Пайғамбарга салавот айтади, дейишган. Ҳолбуки, Аҳзоб 33:43-оятда Аллоҳ ва малоикаси мўминларга ҳам салот қилиши билдирилган. Демак, Аллоҳ ва малоика нафақат Пайғамбаримизга, балки барча мўминларга ҳам салот қилар экан. Бу эса оятдаги салот калимасига оғзаки дуо-салом деб таржима ва тафсир қилганларнинг йўналиши нотўғри эканини билдиради. Энди, бу оятлардаги салот калимасининг асл ва тўғри таржимаси қандай эканини, аслида бизни зиммамизга юклатилган Пайғамбарга салот қилиш вазифамиз нима ва қандай эканини ўрганиб чиқамиз. Бу оятлардаги салот калимасига дастак, кўмак, керакли ёрдамни кўрсатиш каби маъноларда келади. Бундан маълум бўладики, Аллоҳ ва малоикаси Пайғамбарга керакли ёрдамни кўрсатадилар, эй мўминлар сизлар ҳам унга керакли дастак беринг, ёрдам беринг, қўллаб-қувватланг. Оятга мана шу маънони берсаккина асл ғоя намоён бўлади. Чунки, бу оят тушишидан олдин ҳам кейин ҳам бирорта саҳоба уйида ёки масжидда ўтириб олиб Пайғамбар алайҳиссаломга салавот айтиб ўтиргани ҳақида бирорта ҳам ривоят йўқ. Пайғамбар алайҳиссаломга моддий, жисмоний ёки бошқа томонлама ёрдам керак бўлганида уйига кириб олиб 100, 1000 ёки ундан ҳам кўп салавот айтиб қўяй деган хабар умуман йўқ. Балки, чин мўминлар Расулуллоҳга жисмоний, руҳий ва моддий томондан керакли барча ёрдамни беришган, ёнида туришган, ёлғиз ташлаб қўйишмаган, у кишига юклатилган таблиғ вазифаси инсониятга тарқалиши учун керак бўлса молу жонларини фидо қилиб ҳаракат қилишган. Аҳзоб 33:57-оятда буюрилган Пайғамбарга салот қилиш иши айнан мана шу фидокорликдир.
Баъзилар: Биз айтаётган салавотнинг зарари борми? Деб сўраши мумкин. Албатта зиёни йўқ, лекин уни фойдаси ҳам йўқ. Бунга бир мисол келтирамиз. Ҳозирги кунда бир мажлисда ўтирган бўлсангиз, кимдир Расулуллоҳни ёлғончига чиқарди, у кишини масхара қилди, у киши келтирган Қуръонни афсона деди, шунда сиз Расулуллоҳнинг исмини эшитиб хоҳ ичингизда хоҳ ташингизда салавот айтдингиз. Ўша салавотингиз сиз ўтирган даврадаги Расулуллоҳга бўлган ҳақсизликка қарши бирор бир қарши фаолиятни ифода қиладими?! Йўқ албатта. Сиз ўша вақт уларнинг гаплари ёлғон эканини, Расулуллоҳ ҳақ пайғамбар эканини, Қуръон Аллоҳнинг сўзи эканини ва у киши ростгўй эканини исботлаб беришингиз ва Расулуллоҳга ғойибона ёрдам беришингиз ва тарафини олишингиз Пайғамбар алайҳиссаломга нисбатан қилишингиз керак бўлган асл салавот бўлади. Мана шунда сиз Аҳзоб 33:57-оятга ҳақиқий маънода амал қилган бўласиз. 2-3 марта салавот айтиб қўйишингиз ҳеч қандай маънони англатмайди. Чунки ўша оғзаки айтиладиган салавотларнинг маънолари қуйидагича деярли бир хил бўлади:
Аллоҳумма солли ала Муҳаммад ва ала олиҳи ва соҳбиҳи ва саллим.
Маъноси: Эй Аллоҳим! Сен Муҳаммадга ва оиласига/издошларига асҳобига салот қил.
Ахир, Аллоҳнинг Ўзи Пайғамбарга салот қилаётганини аввалги оятда билдириб ўтдику. Биз нега яна Аллоҳдан Пайғамбарга салот қилишини тилашимиз керак. Кўриб турганингиздек Ислом умматини ўз пайғамбарига қилиниши керак бўлган кўмак, елкама-елка туриб у кишининг даъват ва таблиғ ишига кўмак бериш, у кишини ҳурматини жойига келтириш, керак бўлса молини ва жонини у киши олиб келган Қуръон учун фидо қилиш каби энг улуғ ва жиддий бир вазифа ва тушунчани ўрнини икки калима оғзаки салавот айтиш билан алмаштириб қўйишган.
Сўзимиз сўнгида шуни ҳам эслатиб ўтмоқчимизки, Анъом 6:19-оятда:
«Бу Қуръон менга – бу билан сизларни ва бу етиб борган барчани огоҳлантиришим учун ваҳий қилинди…» дейилган. Демак, у кишининг вазифаси Қуръонни имкон қадар барчага етказиш иши бўлган. Расулуллоҳнинг тириклигида Қуръон ер юзидаги инсонларнинг барчасига етиб бормаган. У кишининг фидоий ва самимий издошлари у кишига салот қилиш учун моллари ва жонларини фидо қилиб Қуръонни ҳар бир юртга улар тушунадиган тильда таблиғ қилишган – етказишган. Бу ишни давом эттириш айнан ҳозирда Расулуллоҳга қандай амалда салавот қилсам бўлади, деган инсонларга жавобдир.
