Савол:
Масжидимиз имоми жаноза намози ҳақида шундай деди:
«Ёмон инсонга ўқилган жаноза намози уни яхши қилиб қўймайди». Сиз бу гапга нима дейсиз? Ўлган инсонга жаноза намози фойда бермайдими? Савобига савоб қўшилиб, гуноҳи кечирилмайдими?
Жавоб:
Ўзбек тилига «жаноза намози» деб таржима қилинаётган «صلاة الجنازة — солатул-жаноза» калимасининг асл маъноси — дафн маросими, яъни маййитга нисбатан қилиниши керак бўлган вазифаларни адо этиш, дегани бўлади. Ҳозирда жаноза намози деб аталаётган (яъни марҳумнинг ҳақига қилинадиган) дуо эса дафн маросиминг бир қисмидир. Аслида жаноза намози — аввало маййитни ортида қолган оилааъзоларининг ҳолидан хабар олиш, дафнга моддий эҳтиёжи бўлса ёрдам бериш, маййитни ювиб кафанлаш, қабрини тайёрлаб унга чиройли шаклда кўмиш, меросини Аллоҳ буюрган ҳолда тақсимлаб бериш, агар оила боқувчисиз қолган бўлса уларни ҳар томонлама таъминлаш, олди-берди масалалари бўлса ҳал этиб қўйиш каби вазифалардир. Маййитга яқин бўлган кишилар зиммасидаги вазифа мана шудир. Фақат дуо қилиб қўйиш билан жанозанинг асл моҳияти тушунилмаган ва унга риоя қилинмаган бўлади. Чунки марҳумнинг ҳаққига узоқ масофадан туриб ҳам дуо қилиш мумкин. Лекин, асл вазифа — унинг яқинлари дафн маросимидан тортиб то мерос тақсимоти ва йиллик нафақани таъминлаш жараёнигача туриб бериш вазифасидир.
Ҳозирда мусулмонлар маййитга ўқиётган жаноза намози — маййитни ҳаққига қилинган дуодир. Бировнинг ҳаққига қилинган дуо унинг савобини кўпайтириб қўймайди, кофирни мўмин ёки фосиқни тақводор қилиб қўймайди. Марҳум ҳаёти мобайнида қандай ишларни амалга оширган бўлса, яхшилигининг мукофотини ёки ёмонлигининг жазосини олади.
Ёмон инсонларни ортидан қилинган дуо-истиғфорни унга фойдаси йўқлиги сабабли Аллоҳ таоло уларга нисбатан дуо қилмасликка буюрган:
«Улар орасидан ўлган кишига асло дуо қилма, дафн маросимига ҳам қатнашма! Чунки, улар Аллоҳ ва расулига қарши чиқди ҳамда итоатсиз-фосиқ ҳолларида ўлдилар[1].» (Тавба сураси 84-оят).
«Уларга (Аллоҳдан) хоҳ кечирим сўра хоҳ сўрама; улар учун «етмиш маротаба» кечирим сўрасанг ҳам Аллоҳ уларни кечирмайди. Чунки, улар Аллоҳ ва расулига қарши чиқдилар. Аллоҳ итоатсиз-фосиқ кимсаларни ҳидоят қилмайди[1].» (Тавба сураси 80-оят).
Яхши инсонларга жаноза намози ўқилмаган бўлса ҳам буни марҳумга асло зиёни йўқ. Чунки, Аллоҳ ҳар бир бандани ўзи қилган ишидан савол-жавобга тутади. У киши тириклигида қилиб ўтган ишларидан Аллоҳга ҳисобот беради, ўлганидан кейин ортидан ким нима қилганидан энди у масъул бўлмайди. Аксинча, дафн маросимини тўлиқ ўтказмаганлар жавобгар бўлади.
Жаноза ва дафн маросимдан асл мақсад маййитга нисбатан қилинган ҳурмат ва эъзоздир.
Мавзуга алоқадор ёки бошқа масалада фикр-мулоҳазаларингиз бўлса қуйидаги ФИКР БИЛДИРИШ бўлимига ёки ТEЛEГРАММ БОТ га ёзиб қолдиришингиз мумкин.
[1] Аллоҳ йўлдан чиққан кимсаларни йўлга солмайди – фосиқликни танлаган вақтида ҳақ йўлга муваффақ қилмайди, ёки дунёда фосиқ бўлиб яшагани учун охиратда жаннат йўлига юргизмайди, деган маъно чиқади (Имом Мотрудий, Таъвилот).
[1] «Итоатсиз» деб таржима қилинган сўз «фосиқ калимасининг кўплик шакли бўлган «фосиқун»дир. Фосиқ — ақл ва фитратга хилоф ич қилувчи, Аллоҳнинг буйруғини тарк қилувчи, Ҳақ йўлдан адашиб кетувчи, гуноҳ (жиноятга) қўл урувчи, Аллоҳнинг айтганини сўзсиз бажаришдан бош тортувчи, Ислом шариат тақиқлаган ишни амалга оширувчи, деган маъноларни билдиради. (Қаранг: Муфрадот, Лисан, Муъжам, Қомус, ас-Сиҳоҳ, ф-с-қ моддаси)
Изоҳ қўшиш