Савол:
Аёл-қизларни автомобил миниши ҳаромми? Баъзи инсонлар буни нега ҳаром дейди, уларнинг бу ҳақида ҳужжати борми?
Жавоб:
Аёл-қизларни автомобил бошқаришини ҳозирда асосан Саудия сиёсати ва шу сиёсат остидаги диний уламолар ҳаром дейди. У ерда ўқиб келган Ўзбек талабаларнинг баъзилари ҳам бу ишни Саудларга тақлидан ҳаром дейди. Буни ҳаром дейдиганлар иккита ривоятни далил қилади. Келинг биргаликда уларни далил қилиб келтирган ривоятларини кўриб чиқамиз.
1)
“Аёл-қизларни эгарларга миндирманг, акс ҳолда фужурга/гуноҳга ташвиқ этган бўласизлар”.
Бу ривоят Сунний манбаларнинг бирортасида ҳам келтирлмаган. Балки, бу ривоят Шиа мазҳаби манбаларида келтирилган. Ундан ташқари, бу сўз Расул алайҳиссаломга эмас, балки ҳз. Али ва ҳз. Ибн Аббосга нисбат берилган. (Қаранг: Кулайний, ал-Кофий, 5/516)
2)
“Эгарларга минган аёлларни Аллоҳ лаънатласин”.
Бу ривоят Сунний манбаларда келган бўлса-да, бироқ бу ривоят аслида ёлғон ва тўқимадир. (Қаранг: Мулла Алий Қори, ал-Асрорул-Марфуъа, 1/282).
Кўриб турганингиздек, ҳадис китоблар ичида ушбу мазмунда бирорта ҳам саҳиҳ ривоят йўқ. Қуръонда ҳам бундан қайтарилмаган. Аксинча, от, туя ва бошқа миниладиган ҳайвонлар ва улардаги фазилатлар ҳақида билдирилган оятларда эркак-аёл ажратилмаган, уловни фақат эркаклар минсин дейилмаган, аёллардан тақиқланмаган (Ғофир 40:79-80). Агар аёлларга улов миниш тақиқланган бўлганида, албатта Қуръон оятларида бунга ишорат бўларди. Чунки, Роббимиз Аллоҳ унутувчи эмас (Марям 19:64). Бундан маълум бўладики, аёл-қизларни автомобил бошқариши асло гуноҳ эмас. Чунки, бир ишни ҳаром дейиш учун Қуръон ва Суннатдан далил бўлиши керак. Далил бўлмаган, Аллоҳ ҳаром қилмаган нарсани ўзича ҳаром деб олиш эса айни гуноҳ ва ҳаром иш. Бу ҳақида Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
“Эй Мўминлар! Аллоҳ сизларга ҳалол қилиб берган пок нарсаларни ҳаром қилманг ва ҳаддан ошманг. Аллоҳ ҳаддан ошувчиларни ёқтирмайди.” (Моида 5:87)
“Эй Пайғамбар! Аёлларингни кўнглини оламан деб, нега Аллоҳ сенга ҳалол қилган нарсани ўзингдан маҳрум қиляпсан?! Аллоҳ жуда кечиримлидир, эзгулик ва неъмат улашувчидир.” (Таҳрим 66:1)
Шуни ҳам эслатиб ўтиш керакки, саҳиҳ ҳадисларда битта номаҳрам эркак билан номаҳрам аёл ёлғиз қолишлари қатъий тақиқланган (Бухорий, Никоҳ 111, жазоус-Сойд 26, Жиҳод 140, 181, Муслим, ҳаж 424 /1341). Бундан бошқа ривоятларда “Уларнинг учинчиси шайтон бўлади” деган иборалар ҳам бор.
Демак, Ислом шариати ва одоб-ахлоқ маданияти томонлама ҳам, бегона/номаҳрамнинг автомобилида ёлғиз юргандан кўра, ўз автомобилида юргани афзал деб билинади. Агар ўзларининг шароити бўлса, ёки маҳрамларидан бири автомобил олиб берса, бегона/номаҳрам ҳайдовчининг автомобилида яна бошқа номаҳрам эркаклар билан ёнма-ён кетгандан кўра, ўз автомобилида ёлғиз юргани афзал.
Баъзилар эса, аёл-қизларни номаҳрамлар учун ясаниб-безанишга сабаб бўлади деган важҳ билан буни макруҳ санаган. Лекин, бу ҳам уларга етарлича далил бўлолмайди. Чунки, нафақат ўз автомобилида, балки пиёда кўчага чиққанда ҳам, бегоналарнинг автомобилига чиққанда ҳам бошқаларга ҳидлари келадиган, бегоналарни ўзларига жалб қиладиган ҳолатда чиқишининг ўзи ҳам гуноҳ ҳисобланади. Агар уларга қўйиб берилса, аёлларни мутлақо кўчага чиқишдан ҳам тақиқлаб, уларни уй зиндонига маҳкум қилиб юборади.
Кимлардир аёллар мошина бошқарса бегона эркаклар тикилиб назар солади, деган важҳ келтиради. Биламизки, инсонларнинг барчаси бир хил эмас. Улар орасида шундай бетавфиқлари ҳам борки, нафақат ўз автомобилида, балки бошқаларнинг автомобилига чиқса ҳам, пиёда юрса ҳам, барибир тикилиб қарайдиган беномуслар топилади. Аслида, улар номаҳрамлардан кўзларини тикишлари буюрилган (Нур 24:30). Аллоҳ ундайларга тавфиқ берсин.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, аёл-қизларни Аллоҳ берган неъматлардан, енгиллик ва яхши имкониятларидан маҳрум қилиб бўлмайди.
Аллоҳ ҳаром қилмаган нарсани ўзига ҳаром қилиб олишнинг ўзи ҳаром иш ва гуноҳ саналари.
Мақоламизни Имом Муслимдан ривоят қилинган бир ҳадис билан якунлаймиз:
Ойша онамиз айтадики: «Мен бир усқара туяга миндим. (Усқараликни) бошлаган эди, уни олдига-орқага, олдига-орқага қилиб миндим. Шунда Расул алайҳиссалом: «Юмшоқлик билан, мулойимлик билан муомала қилиб мин», деб буюрди.» (Имом Муслим, Бирр 79/2594)
Демак, ҳар қандай уловни аввал бошқаришни ўрганиш керак ва минганда ҳам қонун-қоидаларга амал қилиб миниш керак.
