Воситачи қилиб олинган шахсларни ғайбдан хабардор деб эътиқод қилиш
Ғайб – Кишининг ҳис-туйғуларидан узоқ ва у ҳақда бирон бир маълумотга эга бўлмаган нарсасига айтилади.[1] У ҳақда бирорта ҳам билимга эга бўлмаган нарсасига ғайб дейилади. Қиёматнинг вақти каби Аллоҳдан бошқа ҳеч ким билмайдиган нарсалар ғайби мутлақдир. У ҳақда умуман бир хабар келтирилмаган ўтмишдаги тарих ҳам ғайбга айланади. Бирон кишига маълум бўлган нарса эса, ғайби хосдир. Масалан, Сизнинг қалбингиздан ўтган нарса мен учун ғайб, аммо сиз учун ғайб эмас. Чунки сиз ичиздагидан хабардорсиз. Ғайбни инсон ҳам, малак ҳам, жинлар ҳам, ҳатто Аллоҳнинг Элчилари ҳам билмаслар. Аллоҳ Таоло шундай марҳамат қилади :
قُل لَّا يَعْلَمُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ الْغَيْبَ إِلَّا اللَّهُ وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ
“Айтгин: “На кўкларда ва на ерда ғайбни ҳеч ким билмайди, фақат Аллоҳ билади…” (Намл 27/65)
Мана бу оятлар эса, асосан фаришталарга алоқадордир. Аллоҳ Таоло шундай марҳамат қилади :
وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيَانِ عَنِ الْيَمِينِ وَعَنِ الشِّمَالِ قَعِيدٌ مَا يَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ
“ Инсонни яратган Бизмиз. Унга шоҳ томиридан ҳам яқинмиз, ичини унга нимани висирлаганини биламиз. Ўнгида ва чапида иккита ёзувчи муваккал бордир. Оғзидан чиққан ҳар сўзни ёзишга тайёр бўлиб турган мутлақо бир қўриқчи бордир. “ (Қоф 50/16-18)
Демак-ки, Аллоҳ инсоннинг ичини билгани ҳолда фаришталар фақатгина инсоннинг оғзидан чиққан сўзни биладилар холос. Жинларнинг ҳам ғайбни билмасликлари ҳақидаги оят Сабаъ 34/12-17 оятларда билдирилган. Набийлар эса, фақатгина Аллоҳни уларга ваҳий қилган нарсанигина биладилар. Аллоҳ Таоло шундай марҳамат қилади:
قُل لاَّ أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَآئِنُ اللّهِ وَلا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلا أَقُولُ لَكُمْ إِنِّي مَلَكٌ إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ مَا يُوحَى إِلَيَّ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الأَعْمَى وَالْبَصِيرُ أَفَلاَ تَتَفَكَّرُونَ
“(Эй Муҳаммад) Айтгин: Сизларга “Аллоҳнинг хазиналари ёнимдадир демаяпман. Гойбни ҳам билмайман. Сизларга “мен бир фариштаман” ҳам демаяпман. Менга нима ваҳий қилинса, мен ўшанга эргашаман/амал қиламан. Айтгин: “Кўрадиган билан кўр тенг бўладими? Ҳеч ҳам тушунмайсизларми?” (Анъом 6/50)
وَلَوْ كُنتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لاَسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوءُ إِنْ أَنَاْ إِلاَّ نَذِيرٌ وَبَشِيرٌ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُون
“Айтгин: “…Агар ғайбни билганимда эди, молу давлатим кўп бўлар эди, менга ёмонлик хам тегмас эди. Мен – ишонган бир қавм учун фақатгина огоҳлантирувчи ва ҳушхабар берувчиман холос.”( Аъроф 7/188)
Хулоса шуки: Ғайбга алоқадор бўлган баъзи нарсалар, Аллоҳ Таоло тарафидан элчиларига ваҳий йўли билан билдирилади. Биз эса уларни шу шаклда ўргана оламиз. Лекин минг афсуски, Христианлар ва баъзибир тариқат ва баъзи жамоалар ғайбни билишини иддао қилишади.
1-Католокларга кўра ғайб илми
Хабарингиз бор, Католиклар Исо Масиҳни ва Муқаддас Руҳни Тангри дейдилар. Уларга кўра Эпископлик мақомини олган киши, Масиҳнинг ўрнини босади ва унинг барча вазифаларини олади. Бундай бир шахсни, ғайбни билишига тўлиқ ишонч ҳосил қиладилар. Папалар эса Эпископларнинг ёрдамчиларидир, улар ҳам ғайбни биладилар. Бу ҳақда Католикларнинг фикри ва эътиқоди шундай: “Исо Масиҳнинг Ҳаворийларга омонат қилиб қолдирган миссиясини Черков – Руҳбонлилик сири билан давом эттиради.[2]
Эпископлик – руҳбонийлик сирининг энг юқори даражасидир.[3]
Эпископлик мақомини олган киши – ижозатли ва очиқ ҳолда Раҳбар, Чўпон ва Роҳиб бўлган Исо Масиҳнинг ўрнини эгаллайди ва унинг вазифасига ўрнатилган бўлади. Унга берилган муқаддас руҳ соясида эпископлар маънавий қироллик ёки чўпонлик ва пайғамбарлик мақомига эга бўладилар.[4]
Папалар эпископларнинг ёрдамчилари бўлган ҳолда, Масиҳнинг омонат қилиб қолдирган вазифасини бажаришга ҳаракат қиладилар.[5]
Муқаддас руҳнинг махсус лутфи – руҳбонлик сирини олган кишини роҳиб, ўргатувчи ва чўпон деб тўлиқ бир маънода Исога ўхшатади.[6]
2 – Баъзи тариқатлар ва баъзи жамоатлардаги ғайб Илми
Баъзи тариқат ва жамоатлар – Аллоҳнинг авлиё қуллари деб даъво қилган баъзи кишиларни ғайб илмига эга эканликларини даъво қиладилар. Масалан, Бир тариқат шайхи ўзининг барча муридларини бирдек кўриб туриши, уларга юзланиши мумкин бўлган бало-офатларни кўриб улардан даф этиши, ер юзини кафтида кўриб тургандек билиши, муридининг қалбидаги ғайбни аниқ билиши, муридига Аллоҳ тарафидан келаётган маънавий нур фақатгина шайхи орқали келиши, жон чиқар вақтида муридининг олдига – уни шайтондан сақлаб қолиш учун қаердан бўлса ҳам етиб келиши, ўтмишда ва келажакдаги ғайб нарсалардан хабар бериши вҳ.кз. илмларга эга эканини қабул қиладилар. Бу эса, Аллоҳга махсус бўлган сифатларнинг баъзисида инсонларни унга шерик қилиш бўлади. Бу очиқчасига ширкдир. Аллоҳ Таоло шундай марҳамат қилади:
وَمَا كَانَ اللّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ
“Аллоҳ Таоло сизларга ғайбни билдирувчи эмасдир.” ( Оли Имрон 3/179)
Ва яна Жин сураси 26-28, Намл сураси 65, Ҳуд сураси 49, Оли Имрон 44, Аъроф 101, Ҳуд 120, Юсуф 102- оятларнинг барчаси ғайб ҳақидаги оятлардир. Аллоҳнинг шунча очиқ оятлари бўла туриб, қандай қилиб бу касалликка енгилиш мумкин?! Касаллик деганимизни сабаби шуки: Нотўғри эътиқод ва ишонч юқумли касалликка ўхшайди, инсонларга тез юқади. Имон ва эътиқод қалб ишидир, қалблардаги касалликнинг давоси эса Қуръони Каримдир. Қуръон раҳбарингиз бўлсин.
Бу даъво уч жиҳатдан нотўғри:
а) Ғайбни ҳеч ким билмайди
Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
وَمَا كَانَ اللّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ
“Аллоҳ сизларга ғайбни ошкор қилмайди.” (Оли Имрон 3/179)
Аллоҳ таоло очиқламоқчи бўлган ғайбни фақатгина элчилари орқали очиқлайди. Буни алоҳида услуби бор. У шундай марҳамат қилади:
عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ رَصَدًا لِيَعْلَمَ أَن قَدْ أَبْلَغُوا رِسَالَاتِ رَبِّهِمْ وَأَحَاطَ بِمَا لَدَيْهِمْ وَأَحْصَى كُلَّ شَيْءٍ عَدَدًا
“Барча махфий нарсаларни (ғайбни) билувчи Удир. У – ўз ғайбини ўзи рози бўлган элчидан ташқари ҳеч кимга очмайди.
Унинг (элчининг) олдига ва орқасига кузатувчилар қўяди. Бу – (элчи), улар (фаришталар) Аллоҳ юборган нарсаларни тўлалигича улаштирганини, (ўзи ҳам) уларнинг ёнидагини қамраб олганини (барча жўнатмаларга эга бўлганини) ва ҳар бир нарсани бирма бир идрок этиб тушуниб олганини билиши учундир.” (Жин 72/26-28)
Ваҳийдан кейин энди у маълумотлар ғайб ҳисобланмайди. Аллоҳ таоло қўриқчи фаришталарни бирга туширишини сабаби – келтирилган маълумотлар Аллоҳ таоло тарафидан эканига элчи шубҳа сезмасин. Чунки Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ وَلَا نَبِيٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ
فَيَنسَخُ اللَّهُ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ آيَاتِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ
“Сендан олдин ҳам элчи ёки набий қилиб юборган кишиларимиздан қайси бири (таблиғга алоқадор) бирон бир режа тузса, шайтонлар унинг режасига нимадир киргизган. Ундан сўнг Аллоҳ, шайтонлар киргизган нарсани кетказиб, (ўчириб) сўнгра оятларини уларнинг зеҳнига яхшилаб жойлаб қўйган. Аллоҳ билувчи ва тўғри қарор берувчидир.” (Ҳаж 22/52)
Баъзи тафсирларда, Анъом сурасини нозил бўлиши билан алоқадор бўлган – Анас бин Моликдан ривоят қилинган – шу ҳадис келтирилади: “Аллоҳнинг Элчиси шундай деди: “Қуръонда Анъом сурасидан бошқа бирорта сура ҳам менга бирданига тўлиқ қилиб туширилмади. Шайтонлар бу сура учун тўпланганичалик бошқа сураларга асло бундай тўпланмаган эдилар. Бу сура, менга Жаброил билан биргаликда эллик мингта фаришта орқали нозил бўлди. У сурани ўраб қуршаб олиб, худди бир тўй маросимидек олиб келдилар.”[7] Шундай қилиб у Элчи, унга келган нарса ваҳий фариштаси экани ва ваҳийга шайтон васвасаси аралашмаганига ишонч ҳосил қилган бўлади.
Саид Нурси, Элчиларга ваҳий қандай келтирилгани ҳақидаги юқоридаги оятни – авлиёлар ғайбдан қандай қилиб хабардор бўлишига далил қилиб келтирган. Бу нарса инсонни саросимага тушириб қўювчи даъводан бошқа нарса эмас.
б) Ўтмишдаги ғайбни ҳеч ким билмайди
Саид Нурси шундай дейди: “Абдулқодир Гийлонийдек буюк авлиёлар, баъзи замонларда – ўтмишни ва келажакни бугунгидек кўриб билиб турган ҳолда…”[8]
Бундай бир даъво қандай қилиб қабул қилиниши мумкин? Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
قُل لَّا يَعْلَمُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ الْغَيْبَ إِلَّا اللَّهُ وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ
“Айтгин: Осмонлару ердагиларнинг ҳеч бири ғайбни билмайди, фақат Аллоҳ билади…” (Намл 27/65)
Аллоҳ таоло, Нуҳ алайҳиссалом бошидан кечирган нарсалар ҳақида тушунтирганидан сўнг, Набиййимиз алайҳиссаломга шундай буюрди:
تِلْكَ مِنْ أَنبَاء الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ مَا كُنتَ تَعْلَمُهَا أَنتَ وَلاَ قَوْمُكَ مِن قَبْلِ هَذَا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعَاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ
“Булар – сенга ваҳий қилган ғайб хабарлардир. Авваллари буни на сен ва на қавминг билар эди…” (Ҳуд 11/49)
Бу ҳақда жуда кўп оят бор. Шу оятларга ҳам мурожаат қилиниши мумкин: Оли Имрон 3/44, Аъроф 7/101, Ҳуд 11/120-123, Юнус 12/102
c- Қудсий тақиқ даъвоси
Саид Нурсı, Аллоҳдан бошқа ҳеч ким ғайбни билмаслигини “қудсий тақиқ” деб тариф берган. Гўёки: Аллоҳ таоло “ғайбни ҳеч ким билмайди” дейишни ўрнига “Ҳеч ким, келажак ҳақида билган нарсаларидан бирортасини ҳам очиқламасин.” Деган гап чиқиб қолмайдими? Бу даъво инсонни Аллоҳга қарши жуда ёмон бир ҳолатга олиб келади. Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:
وَمَا كَانَ اللّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ
“Аллоҳ сизларга ғайбни ошкор қилмайди.” (Оли Имрон 3/179)
Саид Нурсига кўра, Абдулқодир Гийлони каби буюк авлиёлар ғайбни билиши, “ўз ихтиёрлари ва ниятлари билан эмас, Аллоҳнинг ўргатиши орқали” эмиш (!) “Акс ҳолда, ўз ихтиёрлари билан ғайбни ўрганишга кириши итоатсизлик хою ҳаваси берар” эмиш (!).”
Демак Аллоҳ, ҳам “ғайбни ҳеч ким билмайди, уни ҳеч кимга очиқламайман” дейди, ҳамда баъзи кишиларни ушлаб уларга ғайбни очиқлаб беради! У кишилар ҳам келажак ҳақидаги ғайб хабарини очиқлашда бирон бир муаммога йўлиқмайдилар, аммо келажак ҳақидаги ғайбларни, тушунган тушуниб олсин деб қоғозга ўраб ишоратлаб ўтказиб юборадилар! Буни – Аллоҳга қарши бирон бир итоатсизлик тушунчаси пайдо бўлмасин деб шундай қиладилар!!!…
Бундай эътиқоддан Аллоҳга сиғиниш керак.
[1] Роғıб ал-Исфаҳони, Муфрадот, ( غيب ) моддаси.
[2] Католик Черкови Дин ва Ахлоқ Меъёри, пар. 1536
[3] Католик Черкови Дин ва Ахлоқ Меъёри, пар. 1555
[4] Католик Черкови Дин ва Ахлоқ Меъёри, пар. 1558
[5] Католик Черкови Дин ва Ахлоқ Меъёри, пар. 1562
[6] Католик Черкови Дин ва Ахлоқ Меъёри, пар. 1585
[7] Элмалили Муҳаммад Ҳамди ЯЗИР, Ҳақ Дини Қуръон Тили, Истанбул 1936, c. ИИИ, с. 1861–1862.
[8] Саид Нурси, Сиққаи Тасдиқи Ғайби, 8- Ламъа, а.г.э, c. 2, 2091.
