Musulmonlar
Аёлларни маҳрамсиз сафарга чиқиши

Аёлларни маҳрамсиз сафарга чиқиши

Мақоламизни бошида аввало сафар, сафарга чиқишдаги диний тавсия, таклиф ва буйруқлар ва бу ҳақдаги оят ва ҳадисларни бир орага жамлаб, кейин бу ҳақда хулоса билдиришга ҳаракат қиламиз.

1- Сафар

Сафар – маълум бир иш ёки зиёрат мақсадида бир жойдан бошқа бир жойга боришдир. Динимиз Исломда бир фарқли мақсадлар билан турли сафарларга чиқишга буюради. Улар қуйидагича:

1_ Билим ва тадқиқот олиб бориш мақсадида сафар қилиш: 

Аллоҳ таоло шундай буюради:

قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ يُنشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِإِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
“Айтгинки: “Ер юзида сайр қилиб, Аллоҳ яратиш ишини қандай бошлаганини кузатинглар! Аллоҳ келгусида бу яратиш ишини яна қайтадан такрорлайди. Аллоҳ ҳар нарсага бир ўлчов қўйган” (Анкабут 29/20)

2_ Маданий тушунчага эга бўлиш мақсадида сафар қилиш:

Аллоҳ таоло шундай буюради:

أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَكِن تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ
“Улар ер юзида сайр қилмайдиларми? Агар улар сайр қилса, уларни тушуниб етадиган қалблари ёки эшитадиган қулоқлари бўлар эди. Аслида, кўзлар кўр бўлмайди, лекин кўкслардаги қалблар кўр бўлади.” (Ҳаж 22/46)

3_ Динлар тарихини ўрганиш мақсадида сайр қилиш:

وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولاً أَنِ اعْبُدُواْ اللّهَ وَاجْتَنِبُواْ الطَّاغُوتَ فَمِنْهُم مَّنْ هَدَدَى اللّهُ وَمِنْهُم مَّنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلالَةُ فَسِيرُواْ فِي الأَرْضِ فَانظُرُواْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ
“Шубҳасизки, Биз ҳар бир умматга элчи юборганмиз. У элчилар уларга: “Аллоҳга ибодат қилинглар, тоғутдан узоқ туринглар”, деди. Кейин уларнинг баъзиси Аллоҳнинг ҳидоятига эришди, баъзиси залолатга лойиқ/муносиб бўлди. Ер юзида сайр қилиб, ростни ёлғон деювчиларни оқибати қандай бўлганини кузатинглар.” (Наҳл 16/36)

4_ Ибодат қилиш мақсадида сайр қилиш:

Аллоҳ таоло шундай буюради:

اِنَّ اَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِلْعَالَمينَ فيهِ اٰيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَققَامُ اِبْرٰهيمَ وَمَنْ دَخَلَهُ كَانَ اٰمِنًا وَلِلّٰهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ اِلَيْهِ سَبيلًا وَمَنْ كَفَرَ فَاِنَّ اللّٰهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمينَ
“Инсонлар учун барпо қилинган илк ибодатхона Баккадаги (
яъни Маккадаги) экани аниқ. Баракатли бўлиши учун ва бу оламлар учун йўналиш/тарафни белгилаб берувчи (қибла) бўлиши учун қурилган. У ерда очиқ оятлар – Иброҳим (ибодат учун) турган ерлар бор. У ерга кирган киши ишончдадир. Бир йўлини топиб у ерга бориб ўша ибодатхонани ҳаж қилишлари – Аллоҳни инсонлар устидаги ҳаққидир. Ким буни кўрмаганга олса, билсинки, Аллоҳни ҳеч кимга эҳтиёжи йўқдир.” (Оли Имрон 3/96/97)

Юқорида оятларда айтиб ўтилган сафарларни амалга оширувчиларни жинсияти (эркак-аёл) ажратилмаган. Демак, ўша сафарларни амалга ошириш учун инсон бўлишининг ўзи кифоя.

2- Маҳрам шарти

Юқорида баён қилинганидек, Қуръони Каримда бир қанча жойларга турли мақсадлар билан сайр қилишга тавсия ва таклиф қилинади ва ҳатто буюрилган ўринлари ҳам бор, лекин буларнинг бирортасида ҳам бу сафарни амалга ошириш учун эркак киши бўлиши шарт қилинмаган. Қуръони Каримнинг бирорта ҳам оятида ўша сафарларнинг бирини амалга оширишлари учун аёлларни ёнида маҳрам эркак киши бўлиши буюрилмаган. Аммо, бу ҳақда Пайғамбар алайҳиссаломнинг фарқли буйруқлари бор. Масалан, бир ҳадисда Пайғамбар алайҳиссалом аёлларни бир кеч-кундузлик сафарга маҳрамсиз чиқишдан қайтарган бўлса, бошқа бир ҳадисда икки кеча-кундузлик сафарга маҳрамсиз чиқишдан қайтарганлиги айтилади. Баъзи ҳадисларда уч кеча-кундузлик сафарга маҳрамсиз чиқишдан қайтарган бўлса, яна бир ҳадисда маҳрамсиз мутлақо (яъни, вақт ва замонга алоқасиз) сафарга чиқишдан қайтаргани ривоят қилинади.
Шу билан бир қаторда, Пайғамбар алайҳиссаломнинг баъзи ҳадисларида аёллар ёлғиз ҳолатда сафарга чиқа оладиган вақтлар келиши ҳақида башорат берганлиги ҳам ўртага қўйилади. Келгусида алоқадор бўлган ҳадислар ва саҳобаларнинг бу ҳақдаги татбиқлари кўриб чиқилади ва ундан кейин бир хулосага келинади:

а- Бир кеча-кундузлик сафарга маҳрам шарт қилинган ҳадис:

Абу Ҳурайра (Аллоҳ ундан рози бўлишини сўраймиз) ривоят қиладики, Пайғамбар алайҳиссалом шундай деган:

“Аллоҳ ва охират кунига ишонадиган аёлни бир кеча-кундузлик сафарга маҳрамсиз чиқиши ҳалол эмас.”
(Бухорий Тақсирус-солат 4, Муслим Ҳаж 419,422, Муватто Истеҳсон 37, Абу Довуд Маносик 2,)

б- Икки кеча-кундузлик сафарга маҳрам шарт қилинган ҳадис:

Абу Саид ал-Худрийдан (Аллоҳ ундан рози бўлишини сўрайми) ривоят қилинадики, Пайғамбар алайҳиссалом шундай деган:

“Аёл киши икки кунлик сафарга ёнида эри ёки маҳрами бўлмасдан чиқмасин.”
(Бухорий Совм 67, Муслим Ҳаж 74)

c- Уч кеча-кундузлик сафарга маҳрам шарт қилинган ҳадис:

Абу Саид ал-Худрийдан (Аллоҳ ундан рози бўлишини сўрайми) ривоят қилинадики, Пайғамбар алайҳиссалом шундай деган:

“Аллоҳ ва охират кунига ишонадиган бир аёлни уч кунлик ва ундан кўп муддатли сафарга, ёнида дадаси ёки ўғли ёки эри ёки ўғил бола ака-укаси ёки ўзига маҳрам бўладиган бир қариндоши бўлмасдан чиқмасин.”
(Дорамий Истиъзон 46, Муслим Ҳаж 422, 424, Бухорий Тақсисрус-солат 4, Макка 6, Сойд 36, Совм 67, Термизий 15, Ибн Можа Маносик 7, Муватто Истеъзон 37.)

д- Ҳар қандай сафарга маҳрам шарт қилинган ҳадислар:

Ибн Аббос (Аллоҳ ундан рози бўлишини сўраймиз) ривоят қиладики, мен Пайғамбар алайҳиссалом хутба ўқиётганида:

“Аёл киши маҳрамсиз сафарга чиқмасин”, деганини эшитдим.
Бухорий Ҳажжун-Нисо, Муслим Ҳаж боби. Бу ҳадис яна Тобароний Муъжамул-Кабирда келтирган, Байҳақий ҳам Шаъбул-имон номли китобида келтирган.

э- Пайғамбар алайҳиссаломнинг башорати:

Адий бин Ҳатим (Аллоҳ ундан рози бўлишини сўраймиз) шундай дейди:

Мен Расулуллоҳни ёнида эдим, бир одам келди ва фақирликдан дард тўкди. Кейин яна бир одам келиб йўлдаги машаққатлардан дард тўкди. Шунда Пайғамбар алайҳиссалом менга қараб: “Эй Адий! Сен Ҳира шаҳрини кўрганмисан?”, деди. Мен: йўқ, кўрмадим, лекин эшитганим бор дедим. Шунда Пайғамбар алайҳиссалом менга қараб:
“Агар умринг узун бўлса, туясини минган бир аёл Ҳира шаҳридан йўлга чиқиб Маккага келиб Каъбани тавоф қилганини албатта кўрган бўлар эдинг. У аёл бу йўлчиликда Аллоҳдан бошқа ҳеч кимдан қўрқмайди.”
(Ҳира – ҳозирги Ироқ давлатининг Нажф ва Куфа шаҳри яқинидаги бир шаҳар. Туркия Диёнат Вақфи Ислом Энциклопедияси 18, 122-с.)
Адий шундай дейди: Ичимда ўзимга ўзим “Шаҳарларга ўт қўяётган Тай қабиласининг қароқчилари қаёққа кетади?” дедим. Расулуллоҳ сўзини шундай давом этди:
“Агар умринг бўлса, Кисрони хазиналари фатҳ қилинганини ҳам кўрасан.” Кисро бин Ҳурмузми? деб гапини бўлдим. Пайғамбар алайҳиссалом: “Ҳа, Ҳурмуз бин Кисро”, деб жавоб берди ва сўзини давом этди:
“Агар умринг узайса, албатта кўрасан: инсон ҳовучи тўла олтин ёки кумушни олиб уни қабул қиладиган одам излаб топа олмайди. Сизлардан бирингиз бир куни албатта Аллоҳ билан мулоқот қилади. Аллоҳ билан уни ўртасида таржимон бўлмайди. Аллоҳ унга: “Мен сенга ҳақни етказадиган бир пайғамбар юбормаганманми?”, дейди. У: “Ҳа, юборгансан”, деб жавоб беради.
Аллоҳ унга: “Мен сенга мол-давлат бермаганманми?”, дейди. У: “Ҳа, менга мол-давлат бердинг, менга инъом қилдинг”, – деб жавоб беради. Кейин у ўнг тарафга қарайди ва жаҳаннамдан бошқа ҳеч нарса кўрмайди, сўнг чап тарафига қарайди ва жаҳаннамдан бошқа ҳеч нарса кўрмайди.”
Адий шундай дейди: Пайғамбар алайҳиссалом шундай деганини эшитдим:
“Яримта хурмо бериб бўлса ҳам жаҳаннамдан сақланинглар. Яримта хурмо ҳам топа олмаганлар, ҳеч бўлмаса чиройли сўз билан жаҳаннамдан сақлансинлар.”
Адий яна шундай дейди:
“Мен туясига миниб Аллоҳдан бошқа ҳеч кимдан қўрқмасдан Ҳира шаҳридан чиқиб келиб Байтуллоҳни тавоф қилган аёлни кўрдим. Кисро бин Ҳурмузни хазиналарини фатҳ қилганлар орасида мен ҳам бор эдим. Агар сизларни умрингиз етса, Пайғамбар алайҳиссаломни шу сўзи ҳам амалга ошганини кўрасиз: Бир инсон ҳовучи тўла олтин ёки кумушни олиб уни қабул қиладиган одам излаб топа олмайди.”
(Бухорий Маноқиб 25, Термизий Тафсирул-Қуръон 48 2-боб.)

ф- Саҳобаларни татбиқоти

Умар розияллоҳу анҳудан Пайғамбар алайҳиссалом аёлларни Ҳажга боришларига рухсат берилганини, Усмон бин Аффон ва Абдураҳмон бин Авф Розияллоҳу анҳумларни аёлларга масъул қилиб юборгани ривоят қилинади.
(Бухорий Китобул-Ҳаж, Аёлларни Ҳажи бобида)
Умар, Усмон, Абдураҳмон ва Пайғамбар алайҳиссаломнинг аёллари (Аллоҳ улардан рози бўлишини сўраймиз) бу иш тўғрисида бир қарорга келганида, ҳеч бир саҳоба бу ишга қарши чиқмаган.
(Бухорий Китобул-Ҳаж, бобу Ҳажжун-Нисо)

Хулоса
Қуръони Каримда аёлларни маҳрамсиз сафарга чиқишларини ҳаром эканига оид ҳеч қандай далил ва бунга ҳатто ишорат ҳам йўқлиги, Бу ҳақдаги ҳадислар фарқли экани ва уларнинг барчаси ривоят жиҳатидан саҳиҳ экани, Пайғамбар алайҳиссаломни аёллар маҳрамсиз сафарга чиқа оладиган даврлар келиши ҳақида башорат берганлиги ва бу башоратни эшитган саҳобанинг шахсан ўзи бу башоратни амалга ошганига гувоҳлик бериши ва саҳобаларнинг татбиқоти шунга қатъий далолат қиладики:
Аёлларнинг сафарга маҳрамсиз чиқишининг ҳаром экани бир сабабга боғланган ҳаром бўлиб, ана ўша сабаб ўртадан олиб ташланганида ҳаром ҳам йўқ бўлади. Модомики ҳаромга сабаб бўлиб турган нарса мавжуд бўлар экан, ҳаромлиги ҳам мавжуд ҳолда қолаверади. Бу ердаги сабаб – ҳимоясиз ҳолда аёллар учун содир бўлиши мумкин бўлган йўлдаги хавф-хатардир.

 

Анас Олимўғли 

Телеграм каналимиз: