Musulmonlar
Насх калимаси Қуръонда қайси маъноларда қўлланилган?

Насх калимаси Қуръонда қайси маъноларда қўлланилган?

Савол: Насх калимаси Қуръонда қайси маъноларда қўлланилган?

Жавоб: Насх калимаси уч ерда феъл ва бир ерда исм ўлароқ жами 4 марта келтирилган. Иккита оятда сулосий феъл  бўлиб келтирилган бу калима, бир оятда “бир нарсани ўртадан олиб ташлаб, ўрнига унинг айнан ўзи билан бир хил ёки ундан ҳам яхши келиши” деган маънода, ва яна бир оятда “бир нарсани ўртадан олиб ташлаб, ўрнини бошқа нарса эгаллаши” деган маънода келтирилган. Ўрнаклари қуйидагича:

  • Бақара сурасининг 106- оятида, оятни насх этилишидан ёки унуттирилишидан кейин уни ўрнига у билан бир хил бўлган оятни ё бўлмаса ундан ҳам яхшироқ оятни келтирилиши ҳақида (مَا نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا),
  • Ҳаж сурасининг 52- оятида эса, шайтонлар расул ва набийларга қилган васвасалари ва Аллоҳ бу васвасаларни ўртадан олиб ташлагани ҳақида (أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ فَيَنْسَخُ اللَّهُ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ آيَاتِهِ) баён қилади.
  • Фе’л ўлароқ келтирилган учинчи ўрни Жосия сурасининг 20- оятида ўрин олган. Бу оятдаги насх ўзагидан тураган феъл “инсонларни қилган ишларини рўйхатга олиб ёзиб қўйилиши” (إِنَّا كُنَّا نَسْتَنْسِخُ مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ) маъносида келтирилган. Инсонлар амалга оширган яхши-ёмон ишларни ёзиб қўйилишини айнан бу насх феъли билан ифода этилишини сабаби, бу ёзувлар доимо ўзгартирилиб туришидир. Яъни, ёзиб қўйилганлар доимо ўзгариб туради, насх этилади ва шундай қилиб истихсон амалга оширилади.

Феъл бўлиб эмас, балки исм бўлиб келган 4- ўрни Аъроф сурасининг 154- оятида келтирилган. Оятда Мусо алайҳиссалом – бузоқ ҳайкалини муқаддаслаштириб ширкка тушган қавмига бўлган ғазаби босилганидан кейин – ваҳийларни тайёр ёзилган ҳолдаги лавҳаларда олгани   (وَلَمَّا سَكَتَ عَنْ مُوسَى الْغَضَبُ أَخَذَ الْأَلْوَاحَ) билдирилмоқда. Ундан кейин эса “وَفِي نُسْخَتِهَا هُدًى وَرَحْمَةٌ لِلَّذِينَ هُمْ لِرَبِّهِمْ يَرْهَبُونَ = О’ша лавҳаларнинг бир нусхасида шу нарса бор эди: 

“Ҳидоят ва икром Раббидан қўрққанларнинг ҳақидир.” деб буюрилмоқда. Оят матнида келтирилган “нусха” калимасидан ирода қилинган нарса агар Мусо алайҳиссалом олган лавҳалар(дан бир қисми) бўлса, бундай ҳолатда буларга нусха калимасини ишлатилиши бошқа пайғамбарларда бўлгани каби Мусо алайҳиссаломга берилган китоблар ундан аввалги набиларга берилган китобларнинг бир нусхаси сабабли бўлиши ҳам мумкин. Шу билан бир қаторда, оятда келтирилган нусхадан мурод, Мусо алайҳиссаломга берилган лавҳалардан кўпайтирилган бир нусхаси бўлиши ҳам мумкин.

 

Др. Фотиҳ Ўрум

Телеграм каналимиз: