Musulmonlar

Аёл кишига қўл кўтаришга ким рухсат берди?

Баъзи бир китобларда аёлларни уришга Қуръонда рухсат берилган, деб битта оятни далил қилиб келтиришади. Аммо бу оятда, аёлларни куч билан мажбурлаб ушлаб туришга ва сўзсиз бўйсунмаса уриш керак деган нарсага умуман рухсат берилмаган. Оятдаги калималарга баъси бир кимсаларни нотўғри маъно берилиши натижасида, аёлларга қўл кўтариш, уларни куч ва зўравонлик билан мажбуран бўйин эгдириш каби ҳақсизликларга йўл қўйилган. Энди оятнинг асл маъноси билан танишиб чиқамиз.

وَاللَّاتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ ۖ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلَا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلًا ۗإِنَّ اللَّـهَ كَانَ عَلِيًّا كَبِيرًا

«Ажрашиб кетишидан[1] хавфсираётган аёлларингизга кўнглига ёқадиган гап гапириб[2], ётоқларидан айрилиб,[3] уларни тинч қўйиб туринглар.[4] Шунда улар сизларни кўнгилдан қабул қилсалар,[5] уларга нисбатан бошқа йўл изламанглар . Аллоҳ Улуғдир, Буюкдир.» (Нисо 4/34)

Қуръондаги ўзаро бир-бирига боғлиқ бўлган оятларни бир-биридан айириб узиб олиб маъно бериш ва алоқадор оятларни биргаликда ўқиб-тушуниб ҳукм чиқармаслик оқибатида, кечириб бўлмас хатолар ўртага чиққан. Натижада, Исломда аёлларга бамисоли жория ва чўрилардек муомала ва муносабатда бўлиш жараёни ўртага чиққан ва  бундай нотўғри ҳуқуқдан эркаклар фойдаланиши мумкин деган қоида ўйлаб чиқилган.

Энди эса, аёлларга қўл кўтарилишига, уларни куч ва зўравонлик билан ушлаб туришга, айтганини қилмаса уриб қилдиришга йўл очиб берилишига сабаб бўлган таржималарни кўриб чиқамиз:

“Хотинларингизнинг итоатсизлигидан қўрқсангиз, аввало уларга панд-насиҳат қилинглар, сўнг (яъни насиҳатларинг кор қилмаса) уларни ётоқларда тарк қилингиз(улар билан бир жойда ётманг, яқинлашманг), сўнгра (яъни шунда ҳам сизларга бўйин сунмасалар) уринглар. (Яна бир таржимада: “Мажруҳ бўлмагудек уринглар”) Аммо сизларга итоат қилсалар, уларга қарши бошқа йўл ахтарманглар. Албатта, Аллоҳ энг юксак ва буюк бўлган зотдир.” 

Энди бу оятга берилган маъно ва таржималарни ўрганиб чиқамиз.

  • Бу таржимада оятдаги “нушуз” калимасига бошқа оятлардаги нушуз калимасига берилган маънога қарамасдан “Итоатсизлигидан” деб маъно берилган. “Итоатсизлигидан қўрқсангиз” деган гап, яъни Аёлларни эрларига мажбурий итоат қилиши керак, деган ҳукм ва маъно қаердан олишган?! Нушуз калимасини асл ва тўғри таржимаси “ажрашиб кетиш” эканини эса Мужодала сурасининг 11- ва Нисо сурасининг 12- оятларидан билиб оламиз. Бундан ташқари ал-Айн сўзлик китобида нушуз  калимасига ажрашиб кетиш деб маъно берилган. Ҳамда, Қуръони Каримнинг бирорта ҳам жойида аёлларни эрларига мажбурий бўйсундириш керак, деган оят йўқ-ку! Ислом динида айтганини сўзсиз бажариш фақатгина Аллоҳга бўлади. Аллоҳни Элчиси Муҳамад алайҳиссаомни (росуллик нуқтаи назаридан келиб чиқиб) ва мусулмон бўлган ўз ишининг усталари (улум-амр)ни сўлзарини эса кўнгилдан қабул қиламиз. Аллоҳдан бошқа ҳеч кимни айтганини сўзсиз бажармаймиз, чунки “Ийяка наъбуду” деб сўз берамиз ҳам эркак ҳамда аёлимиз. Айтган гапини сўзсиз бажаришга ибодат дейилади.
  • Исломда ичичдан чиқариб қилинмаган, яъни кўнгилдан қилинмаган ҳар қандай иш Аллоҳнинг ҳузурида қабул қилинмайди. Мусулмон кишининг қилган ҳар бир ишида самимият ва холислик шарт. Агар аёлини уриб/калтаклаб мажбурий бўйсундириш керак бўлса, Исломдаги ихлос, самимият ва меҳр-муҳаббат мавзуларини олиб ташлашга тўғри келиб қолади.
  • Оят давомида “Сўнг (яъни насиҳатларинг кор қилмаса)” деб, оятдаги “ва” ҳарфга сўнгра деб маъно берилган. Оятдаги маъно оқиши эса давомлиликни ифодалайди.
  • “Сўнгра (яъни шунда ҳам сизларга бўйин сунмасалар)” деб бу ерда ҳам юқоридагидек “ва” ҳарфга сўнгра деб маъно берилган ва буни янада бузиш учун “шунда ҳам сизларга бўйин эгмасалар” деб чуқурлаштирилган. Юқорида айтиб ўтганимиздек; эрига мажбурий ҳолатда, урилиб/калтакланиб бўйин эгиш деган нарса Аллоҳни динида йўқ.
  • “(Мажруҳ бўлмагудек даражада) урингиз”, деган таржимадан кейин ҳамма нарса остин-устун бўлиб кетади. Ўттизга яқин маънони ўз ичига олган “зорб” калимасига, танлаб-танлаб “уриш, калтаклаш” деб маъно бериб юборишган.
  • “Аммо сизларга итоат қилсалар”, деб оятдаги итоат калимасига ўзбекча маъно бериб таржима қилмасдан “итоат”ни ўз ҳолича ташлаб қўйиш оқибатида оят охирида яна бир хатога йўл қўйилган. Бу жумлалар уриб-калтаклангандан кейинги жумлалардир. Ахир, Ислом динида итоат ичдан/қалбдан бўлиши керак, бировни уриб бир ишни қилдирилса, энди у ишга итоат дейилмайди, аксинча икроҳ яъни мажбурлаб бажартириш дейилади.
  • Бу оятдаги “зорб” калимасига “уриш/калтаклаш” деб маъно бериш, ҳам Қуръонни ҳамда бу оятни ички маъно бутунлигига мутлақо зиддир.

Бу оятни тўғри тушунишимиз учун, Исломий оилалар калтак ва қийноқдан эмас, балки марҳамат, севги, бир-бирига меҳр билан талпинишдан иборат бўлиши кераклигини билдирган қуйидаги оятни келтирамиз.

Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ

“Аллоҳнинг оятларидан/кўрсатмаларидан яна бири шуки: У сизларга кўнгилларинг ором топиши учун ўзларингиздан жуфтлар яратиб берди ва ораларингизда меҳр-муҳаббат ва марҳамат ўрнатди. Тушуниб етган бир жамият учун бунда оятлар (муҳим кўрсатмалар) бордир.» (Рум 30/21)

Яна бир оятда шундай буюради Аллоҳ:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ وَأَوْلَادِكُمْ عَدُوًّا لَّكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ ۚ وَإِن تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّـهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ

“Эй Мўминлар! Жуфтларингиз ва фарзандларингиз орасида сизларга душманлик/ҳаққингизга кўз тикиб турадиганлари ҳам учраб туради. Уларга нисбатан диққат-эътиборли бўлинглар. Агар уларни қилган камчиликларини беркитиб, (худди у ишни қилмагандек, уларга) янги бир саҳифа очсангиз ва қилган хатоликлари учун уларни жазоламасангиз, билинки, Аллоҳ ҳам сизларни хатоларингизни кечиради ва марҳамат қилади.” (Тағобун 64/14)

Бу оятда Аллоҳ таоло эркак киши оилада аёли ва фарзандларига қаттиқ эътиборли бўлиши кераклигини, бир-бирини камчиликларини беркитиб-яширишни ва доимо уларга очиқ юз билан муомала қилиши кераклигини буюрмоқда. Агар юқоридаги оятга «уринглар» деб таржима берилса, бу оят билан у оят ўртасида катта зиддият келиб чиқади ва Аллоҳни Китобига шубҳа билан қарашга, мазлумаларни хаёлига Аллоҳни зотига хос бўлган адолат сифатига шубҳа билан қараш деган нарса сабаб бўлиб қолади.

Бу оятга кўра, оилавий турмуш тарзининг жараёни меҳр-муҳаббат ва бир-бирига марҳамат кўрсатишдан иборатдир. Агар уриб-калтаклаб, мажбурий бўйсундиришни қабул қиладиган бўлсак, бу оятдаги маънони бутунлай аксини кўрсатган бўлади. Уриб бўйин эгдиришда қандай меҳр-муҳаббат ва қандай марҳамат бўлиши мумкин?! Фақатгина сохта севги ва мунофиқона иш бажаришдан  бошқа нарса ҳосил бўлмайди. Бу нарса бир оилага фақатгина зиён ва заҳматдан ва бахтсизликдан бошқа нарса олиб келмайди. Калтакланган аёл қалбида эрига нисбатан қандай қилиб оятдагидек маваддат ва раҳмай уйғониши мумкин?!

 

[1] “Нушуз – Ажрашиб кетиш” (алъ-Айн), Мужодала 58/11, Нисо 4/128.

[2] وعظ =واعظ – Чиройли ва хушмуомалалик билан кўнглига ёқадиган панд-насиҳат қилишдир. Бунинг акси эса وعد = وعيد ва نذير дейилади, бу эса; қўрқитиш, ёмон оқибат ҳақида гапириб огоҳлантириш, оғир сўзлар билан ёмон ишлардан қайтаришга сўз билан уринишдир.

[3] Эркак киши ётоғидан айрилишининг сабаби, ҳам хотинининг қарорига аниқлик киргизади ва ажрашмоқчи бўлиб турган эридан ҳомила бўлиб қолмасликни олди олинади. Шундай қилиб, ярашиб кета олмайдиган ва оилани давом эттира олмайдиган эр-хотиндан фарзанд туғилиб қолиб, жамиятга бир етим бола келтиршни олди олинган бўлади.

[4]  “Тинч қўйинг” деб таржима қилинган соз “ضرب = зорб” бўлиб, бир нарсани бошқа бир нарсани устига қўйиш ёки мустаҳкамлаш дегани бўлади. Ҳар доим ҳар нарса учун қўлланилган “зорб” калимасининг маъноси, урилган ёки мустаҳкамланган нарсага кўра ўзгариб боради. “Зорб” калимасининг ўттизга яқин фарқли маъно ва таржимаси бор. Аммо бу калимага Туркий забон миллатлар бу зарб калимасига аксарият ҳолларда уриш/калтаклаш маъносини берадилар.

[5] “Кўнгилдан қабул” деб таржима қилган калима “итоат”дир, унинг зидди “икроҳ”дир, бу эса куч билан бажартириш дегани. Исломда бунга асло йўл қўйилмаган. Қаранг: Бақара 2/229.

Телеграм каналимиз: